Beş Puanlık Prim İndiriminde Uygulamaya Açıklık Getirildi

Beş Puanlık Prim İndiriminde Uygulamaya Açıklık Getirildi

Sadettin ORHAN

(SGK Müfettişi – BUGÜN Gazetesi Yazarı)

Giriş

İşsizlik ya da diğer adıyla eksik istihdam, ülkemizin ekonomik ve sosyal sorunlarının başında yer alıyor. En son açıklanan Ağustos/2009 verilerine göre % 13,4 oranında seyreden işsizliğin azaltılması için, hali hazırda 5 ayrı teşvik paketi yürürlükte bulunuyor. Dolayısıyla istihdamın teşvikine yönelik ülkemizde geniş bir mevzuat söz konusu. Hal böyle olunca teşvik uygulamasında gerek işverenler gerekse SGK birimleri tereddüde düşebiliyor. Nitekim bu tereddütlerin yoğunlaştığı konulardan birisi de, 1 Ekim 2008 tarihi itibariyle uygulanmakta olan ve işverenlere 5 puanlık prim indirimi getiren teşvik paketidir. Söz konusu paket, 5763 sayılı Kanunun 24. maddesi ile 5510 sayılı Kanunda yapılan değişlik doğrultusunda yürürlüğe girdi. Uygulamanın üzerinden bir yıldan fazla bir süre geçti ve bu süre zarfında işverenler ile SGK birimleri arasında bazı konularda ihtilaflar ortaya çıktı. Çalışmamızda, bu ihtilafları giderme adına SGK tarafından yayınlanan 2009/139 sayılı Genelge''''de yer alan hususlar değerlendirilmiştir.

I.Beş Puanlık Prim İndirimi Kimleri Kapsıyor?

5763 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanunun 81. maddesine eklenen (ı) bendinde, "Bu Kanunun 4''''üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin, bu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır. İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak bu Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri, Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır. Ancak Kuruma olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını (...) tecil ve taksitlendiren işverenler ile (...) diğer taksitlendirme ve yapılandırma Kanunlarına göre taksitlendiren ve yapılandıran işverenler bu tecil, taksitlendirme ve yapılandırmaları devam ettiği sürece bu fıkra hükmünden yararlandırılır" hükmüne yer verilmiştir.

Aynı düzenleme ile Kamu idaresine ait işyerleri, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurt dışında çalışan sigortalıların bu teşvik unsurundan yararlanamayacağı belirtilmiştir. İşverenlerin, aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamayacağı hususu da düzenleme içerisinde yer almıştır.

Beş puanlık sigorta primi işveren desteğiyle ilgili ilk düzenlemede 506 sayılı Kanunun Geçici 20. maddesinde yer alan sandıklar kapsam dışı kalmıştı. Ancak bilahare 5797 sayılı Kanunun 2. maddesiyle, bu kapsamdaki banka, borsa ve odaların çalışanları da teşvik kapsamına alınmıştır.

II.Uygulamadaki Tereddütler ve SGK Genelgesi

Esasında beş puanlık prim indirimine ilişkin düzenleme anlaşılır bir dille yapılmıştır diyebiliriz. Fakat teşvik mevzuatının genişliği ve karmaşası, açık ve net olan konuları dahi anlaşılmaz hale getirebilmektedir. Nitekim uygulamanın henüz birinci yılı dolmuşken, SGK birimlerinde ve işverenlerde konuya dair pek çok soru işareti oluşmuştur. İşte bu sorulara açıklık getirmek üzere, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 19 Kasım 2009 tarih ve 2009/139 sayılı Genelge yayınlanmıştır.  Söz konusu genelge ile cevap verilen sorular şunlardır;

İhale konusu iş üstlenen işverenler, ihaleli işi yaparken 5 puanlık indirimden yararlanmamışlarsa, sonradan bu imkândan yararlanabilecekler mi?

Üstlendiği ihale konusu işi yaparken, 5 puanlık prim indiriminden yararlanmamış olan işverenler, geçmişe dönük prim belgeleri vererek 5 puanlık indirimden yararlanabilecektir. Ancak bunun için, ihale makamlarının SGK müdürlüklerine göndereceği bilgiler ile işverenlerin SGK''''ya verdiği prim belgelerinin ve ihale makamından gelen diğer bilgilerin uyumlu olması gerekiyor.

Ar-Ge faaliyetlerinde görevli personele, bu faaliyetlerin dışındaki çalışmaları için ödenen ücretlerde 5 puanlık prim indirimi uygulanacak mı?

5746 sayılı Kanun gereği, Araştırma-Geliştirme faaliyetlerinde görevli çalışanlar için, sigorta primi işveren payında Hazine desteği uygulanıyor. Ancak bu kapsamdaki çalışanlara ücret dışı ödemeler ile Ar-Ge faaliyeti dışındaki çalışmalarından dolayı söz konusu Kanun kapsamında destek verilmiyor. SGK bu durumdaki ödemeler ve faaliyetler için işverenler lehine yorum yaparak, Ar-Ge teşviki dışında kalan ödemeler için 5 puanlık prim indiriminden yararlanılabileceğine karar verdi. Böylece Ar-Ge teşvikinden yararlanan işverenler, SGK''''ya bildirge verirken, Ar-Ge kapsamındaki ödemeler için 5746 sayılı Kanunu, aynı çalışana yapılan diğer ödemeler için 5510 sayılı Kanunu seçmiş olacak.

Diğer teşvik unsurlarından haksız yere yararlanan işverenlerin, 5 puanlık indirimleri de iptal edilecek mi?

Hali hazırda ülkemizde istihdamın teşviki amacıyla 5 ayrı kanun yürürlükte bulunuyor. Aynı işveren bu teşvik paketlerinden hepsinden aynı anda yararlanabiliyor. Ancak elbette her bir paketin gerektirdiği şartları taşımak kaydıyla. Fakat uygulamada bazen hak etmediği halde teşvik paketinden yararlanmaya çalışan ve teşvik unsurlarını suiistimal eden işverenler de olabiliyor. Peki bu durumda, bir teşvik paketini suiistimal eden işveren, diğer teşviklerden de mahrum kalacak mı? İşte SGK bu konuya da açıklık getirerek, bu durumdaki işverenlerin sadece suiistimal ettikleri teşvik unsurundan mahrum kalacaklarını, diğer teşviklerden yararlanmaya devam edeceklerini açıklamış oldu. Böylece örneğin, özürlü istihdam etmediği halde özürlü istihdamı konusundaki teşvikten yararlanan bir işveren, bu fiilinin cezasına ayrıca katlanacak fakat beş puanlık prim indirimi şartlarını taşıdığı sürece, bu indirimden yararlanmaya devam edecektir.

Alt işverenin borcu varsa, asıl işveren teşvikten yararlanamayacak mı?

Beş puanlık prim indiriminden yararlanacak asıl işverenlerin hem kendilerinin hem de alt işverenlerinin SGK''''ya prim borcunun bulunmaması gerekiyor. Ancak 2009/139 sayılı Genelge''''ye göre asıl işverenlerin, cari ay için aylık bildirge verirken kendi işyerlerinden dolayı borçları bulunmuyorsa, 5 puanlık indirimden yararlanabilecekler. Ancak alt işverenler cari ayın borcunu yasal süresi içerisinde ödemezlerse, takip eden aydan itibaren hem kendileri hem de asıl işverenler 5 puanlık prim indiriminden yararlanamayacak.

Prim borçları yapılandırılmış olup da, yapılandırması bozulan işverenler için nasıl bir işlem yapılacak?

Beş puanlık prim indiriminden yararlanabilmek için işverenlerin SGK''''ya prim ve prime ilişkin borçlarının bulunmaması ya da borçları varsa da yapılandırılmış, tecil veya taksitlendirilmiş olması gerekiyor. Ancak işverenlerin, SGK''''ya olan borçları yapılandırıldığı, tecil ya da taksitlendirildiği halde, bu borcu ödemekte aksamalar yaşanırsa, bu süre zarfında 5 puanlık prim indirimi uygulanmayacak. Fakat işverenler, bu borçlarına dair yeniden tecil ya da taksitlendirme yaptırırlarsa, 5 puanlık indirimden yararlanmaya başlayacaklar.

Sermayesinin % 50''''den fazlası devlete ait olan işyerleri, prim indiriminden yararlanabilecek mi?

Beş puanlık prim indirimi sadece özel sektör işverenleri için getirildiğinden, sermayesinin % 50''''den fazlası devlete ait olan işyerlerinin bu indirimden yararlanması mümkün değil. Genelge ile bu husus bir kere daha teyit edilmiş oldu.

Sonuç

Beş puanlık sigorta primi işveren payı teşvikine ilişkin tereddütlü konular, SGK''''nın 2009/139 sayılı Genelgesi ile çözümlenmiş oldu.

Söz konusu genelgeyle, ihtilaflı konuların genel olarak işverenler lehine açıklığa kavuştuğunu söyleyebiliriz.

Özellikle ihale konusu işler için teşvik unsurundan geçmişe dönük yararlanma imkanı verilmesi, Ar-Ge teşviği kapsamındaki işverenlere beş puanlık indirimden de yararlanma hakkı tanınması ve diğer teşvik unsurlarında suiistimali olan işverenler için beş puanlık indirim konusunda toleranslı davranılması, lehe olan bakış açısına örnek gösterilebilir.