EŞLER ARASINDA MAL REJİMLERİ Alıntıdır

SÜLEYMAN MORTAŞ

YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ

TETKİK HAKİMİ

GİRİŞ

4721 sayılı Türk Medeni Kanununun kabulüyle, Türk aile hukukunda edinilmiş

mallara katılma rejimi yasal rejimi olarak kabul edilmiştir. Önceki, 743 sayılı Türk

Kanunu Medenisi, mal rejiminin tasfiyesinde özellikle çalışmayan kadın aleyhine

düzenlemeler içermekteydi. Anılan önceki yasada, kabul edilen yasal mal rejimi olan

mal ayrılığı rejiminde, uygulamanın geliştirdiği katkı payı kavramı bir tarafa bırakılırsa,

evlilik birliğinde sahip olunan mallardan çalışmayan kadının hiçbir hakkı

bulunmamaktaydı. Kadının ev işleri yapması, çocuk yetiştirmesi gibi emekleri

karşılıksız kalmaktaydı. Bu olumsuzlukları gidermek amacıyla yeni yasada edinilmiş

mallara katılma rejimine yer verildi. Düzenlemenin ülkemizin bünyesine ne kadar

uygun olduğunu kuşkusuz zaman gösterecekti. Ancak bilinen bir şey vardı ki,

rejiminin uygulanması ve tasfiyesi oldukça karmaşıktı. İşte bu çalışmada, yasada

kabul edilen mal rejimlerini kısaca gözden geçirirken, uygulamacılara yardımcı olmak

amacıyla yasal mal rejiminin de genel hatları üzerinde durulmuş, sınırlı ders saati

içerisinde Hâkim Adayı meslektaşlarımıza oldukça rafine bilgiler sunulmaya

çalışılmıştır.

BİRİNCİ BÖLÜM

MAL REJİMİNİN GENEL ESASLARI

I.KAVRAM VE KAPSAM

Mal rejimi kavramı ile eşler arasında, eşlerin mallarının tabi olduğu hukuki

rejimi, malların yönetimini, eşlerin birbirlerinin mallarının üzerinde hak ve yetkileri ile

borçlardan sorumluluklarına ilişkin düzenlemeler anlaşılır. Eşler arasındaki

malvarlıklarının yönetiminde eşlerin birbirlerine ve üçüncü kişilere karşı olan

durumları genel malvarlığı kurallarından ayrılmaktadır.1

Türk Medeni Kanununda mal rejimleri 202 ila 281. maddeler arasında

düzenlenmiştir. Bu bağlamda; 202 ila 217 maddeleri arasında mal rejimlerine ilişkin

genel hükümler, 218 ila 241 maddelerinde kural/yasal mal rejimi olan edinilmiş

mallara katılma rejimi, 242 ve 243. maddelerinde mal ayrılığı, 244 ila 255 maddeleri

arasında paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, 256 ila 281 maddeleri arasında ise mal

ortaklığı rejimi düzenlenmiştir.

1 DURAL , Mustafa / ÖĞÜZ, Tufan/ GÜMÜŞ , Alper , Türk Özel Hukuku , C. III, AİLE HUKUKU, ,

İstanbul 2005, s.299.

----------------------- Page 2-----------------------

II. MAL REJİMİNİN TÜRLERİ

A. Akdi Mal Rejmi

1.Genel Olarak

Eşler evliliğin tabi olacağı mal rejimini bir sözleşme ile belirleyebiliriler. Ancak

eşler bu konuda sözleşme serbestîsine sahip olmayıp ancak kanunda tipleri

belirlenen mal rejimlerinden birisini seçebilirler.

Bilindiği gibi 743 sayılı Türk Kanunu Medenisinde yasal mal rejimi olarak

mal ayrılığı, akdi rejim olarak da mal birliği, mal ortaklığı ve sınırlı mallarda ortaklık

rejim tipleri düzenlenmişti. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunun da yasal mal rejimi

edinilmiş mallara katılma rejimi, akdi mal rejimi ise; mal ayrılığı, paylaşmalı mal

ayrılığı ve mal ortaklığı olarak yer almıştır.

2. Şartları

a. Ehliyet

Mal rejimi sözleşmesi, ancak ayırt etme gücüne sahip olanlar tarafından

yapılabilir. Küçükler ile kısıtlılar, yasal temsilcilerinin rızasını almak zorundadırlar

( TMK m. 204). Evlilik daha küçük yaşlarda da yapılabileceğinden yasa mal rejimi

yapılması için ergin olmayı aramamış, ayırt etme gücüne sahip olmayı yeterli

saymıştır. Mal rejimi sözleşmesi yapma kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardandır. Bu

nedenledir ki yasada yasal temsilcilerin rızasından bahsedilmiştir. Daha açık ifadesi

ile yasal temsilci ilgili eş adına temsilen mal rejimi sözleşmesi yapamayacaktır. Eşler

mal rejimi sözleşmesi ni bizzat yapmak zorundadırlar. Mal rejimi sözleşmesinde

bilgili eş velayet altında ise veli tarafından , kısıtlı ve kendisine vasi atanmışsa vasi

tarafından bu rızanın verilmesi gerekir.4

b. Şekil

4721 sayılı Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girmesinden sonra

evlenenler; evlenmeden önce veya sonra noterde (düzenleme veya onaylama

şeklinde)5 yapacakları mal rejimi sözleşmesiyle, kanunda gösterilen akdi mal

rejimlerinden birini, ancak kanunda yazılı sınırlar içinde seçebilirler veya evlenme

2 “Erkek veya kadın onyedi yaşını doldurmadıkça evlenemez.Ancak, hakim olağanüstü durumlarda ve

pek önemli bir sebeple onaltı yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir”

(TMK m.124).

3 Bilindiği gibi TMK 336 ncı maddesi uyarınca evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velayeti birlikte

kullanırlar. İşte bu halde rızayi ana ve babanın birlikte vermeleri gerekir. Velayet eşlerden birisini

överilmişse bu eş tarafından zazanın verilmesi gerekir. Evlilik dışı doğumlarda ise velayet annede

olacağından kaza anında anne tarafından verilmesi gerekir ( TMK m.337 ).

Kısıtlılar bakımından vasinin izninden başka vesayet makamının da izninin gerekli olduğu

unutulmamalıdır( TMK m462/9).

Mal rejimi sözleşmesinin mutlaka noterde yapılması zorunludur. Noterde, düzenleme veya onaylama

şeklinde yapılması, mal rejimi sözleşmesinin geçerlilik koşuludur.

----------------------- Page 3-----------------------

başvurusu sırasında, yetkili evlendirme memuruna hangi mal rejimini seçtiklerini

yazılı olarak bildirebilirler.6

Ayrıca; mal rejimi sözleşmesinin bizzat taraflarca yapılması zorunludur,

vekil aracılığıyla mal rejimi sözleşmesi yapılamaz.

B. Kanuni/Kural Mal Rejimi

Eğer mal rejimine ilişkin bir sözleşme yapmamışlarsa, aralarında kanun gereği

“edinilmiş mallara katılma” rejimi geçerli olur. Diğer bir ifadeyle Noterde bir mal rejimi

sözleşmesi yapmamışlarsa veya evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini

seçtiklerini yetkili evlendirme memuruna yazılı olarak bildirmemişlerse, evlenme

tarihinden geçerli olmak üzere, yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma

rejimine tabi olurlar. (TMK. m.202/1)

743 sayılı Türk Kanunu Medenisi; yasal mal rejimi olarak mal ayrılığını; akdi

rejim olarak da; mal birliği, mal ortaklığı ve sınırlı mallarda ortaklık rejimlerini kabul

etmişti. 1.1.2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ise, eşler

arasında yasal rejim olarak “edinilmiş mallara katılma” rejimini, akdi mal rejimleri

olarak da, mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığı rejimini kabul etmiştir.

Edinilmiş mallara katılma rejimine ilişkin hükümler, büyük oranda İsviçre

Medeni Kanunundan alınmıştır.

III. MAL REJİMİNİN SINIFLANDIRILMASI

A.Olağan mal rejimi

Zorunlu olarak başka bir mal rejiminin seçildiği ya da başka bir mal rejimine

geçildiği haller hariç, edinilmiş mallara katılma rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal

ortaklığı rejimleri olağan mal rejimleridir.

B. Olağanüstü Mal Rejimi

Kanunun belirttiği olağanüstü durumlarda, mal ayrılığı rejiminin doğrudan ya

da hâkim kararıyla veya eşlerden birisinin isteği üzerine belirlendiği durumlarda

olağanüstü bir mal rejiminden söz edilir. Şu hale göre olağanüstü mal rejimi sadece

mal ayrılığı rejimidir. Zira olağanüstü durumlarda seçilen/geçilen mal rejimi mal

ayrılığı rejimidir.7

1- Genel Olarak Olağanüstü Mal Rejimine Geçiş

a. Eşlerin Talebi İle

Haklı bir sebep varsa, hakim eşlerden birinin istemi üzerine, mevcut mal

rejiminin mal ayrılığına dönüşmesine karar verebilir (TMK. m.206) .

6 evlendirme memurlarının mal rejimi sözleşmesi yapma yetkileri yoktur. Onlar, sadece, evlenme

başvurusu sırasında, evleneceklerin hangi mal rejimini seçtiklerine dair varsa yazılı başvurularını

alabilir. Ve bunu evlenme defterine geçerler.

Rs 300.

----------------------- Page 4-----------------------

aa. Birlikte Yaşamaya Ara Verilmesi Halinde

Bilindiği gibi eşlerden biri, ortak hayat sebebiyle kişiliği, ekonomik güvenliği veya

ailenin huzuru ciddi biçimde tehlikeye düştüğü sürece ayrı yaşama hakkına

sahiptir(TMK m. 197/1). İşte bu halde birlikte yaşamaya ara verilmesi haklı bir

sebebe dayanıyorsa hâkim, eşlerin mallarının yönetimine ilişkin önlemleri alır(TMK

m. 197/2). Öğretide hâkimin eşlerin mallarının yönetimine ilişkin alacağı tedbirlerin

olağanüstü mal rejimi olan mal ayrılığına geçiş olacağı ileri sürülmektedir ki8

kanaatimizce bu tespit yerindedir.

bb. Haklı Nedene Dayalı Olarak Olağanüstü Mal Rejimine

Geçiş

aaa. Genel Olarak Haklı Sebep

Haklı sebepler kanunda sayma yoluyla belirtilmemiştir. Her olayın özelliğine

göre hakim takdir edecektir. Sözgelimi Yargıtay bir kararında; eşlerin fiilen ayrı

yaşıyor olmalarını tek başına, Türk Medeni Kanununun 206. maddesi uyarınca haklı

sebep olarak yorumlanamayacağını ve bu halin mal ayrılığına geçilmesi için yeterli

neden sayılamayacağını belirtmiştir.9

bbb. Kanuni Örneklemeler

Kanunda bazı durumlarda haklı sebebin varlığı karine olarak kabul edilmiş ve

bunlar örnekleme yoluyla sayılmıştır. Şu hallerde haklı sebep vardır :

8 Bkz AYAN, Serkan, Evlilik Birliğinin Korunması, Ankara 2004, s. 249-250; DURAL/ ÖĞÜZ/

GÜMÜŞ, s.265.

9 “Davacı koca 31.12.2002 tarihinde açtığı dava ile; karısıyla ayrı yaşadıklarını, boşanmaya kararlı

olduğunu, katılma rejiminin kendisi için külfet getireceğini ileri sürerek, eşiyle aralarındaki mal rejiminin

1.1.2002 tarihinden itibaren “Mal Ayrılığı Rejimi” olduğuna karar verilmesini istemiştir.Dosyadaki

kanıtlara göre; tarafların 1985 yılında evlendikleri, davacı kocanın 15.11.2000 tarihinde evlilik birliğinin

temelinden sarsılması nedenine dayanarak açtığı boşanma davasının; başka kadınla ilişkisi

bulunduğu ve karısını dövmesi nedeniyle tam kusurlu bulunarak reddedildiği, bu kararın 29.1.2002

tarihinde kesinleştiği anlaşılmaktadır. Kocanın devlet memuru olarak çalıştığı, düzenli geliri ve

taşınmaz malı bulunduğu, davalı kadının ise ev hanımı olduğu, geliri ve malvarlığının bulunmadığı da

dosya kapsamıyla sabittir.4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girdiği 1.1.2002 tarihinden

önce evlenmiş eşler arasında; 1.1.2002 tarihine kadar, daha önceden tabi oldukları mal rejimi devam

eder. Eşler, 1.1.2002 tarihinden başlayarak başka bir mal rejimini seçmedikleri taktirde, 1.1.2002

tarihinden geçerli olmak üzere, yeni kanunun yasal mal rejimi olarak kabul ettiği “Edinilmiş Mallara

Katılma Rejimini” seçmiş sayılırlar (4722 Sayılı Kanun m.10/1) Eşler arasındaki mal rejimi; eşlerden

birinin ölümü, evliliğin iptali, boşanma başka bir mal rejiminin kabulüyle sona ereceği gibi mal ayrılığına

geçilmesine karar verilmesi hallerinde, dava tarihinden geçerli olmak üzere sona erer

(TMK.m.206,225)

Temyiz incelemesine konu olan davada; mahkeme kararıyla mal ayrılığı rejimine geçilmesini

(TMK.m.206) isteyen davacı, diğer eşin malvarlığının borca batık olması, ortaklıktaki payının

haczedilmiş olması ve benzeri sebeplerden biriyle ortaklığın menfaatlerini tehlikeye düşürdüğünü

kanıtlayamamıştır. Tek başına, eşlerin fiilen ayrı yaşıyor olmaları Türk Medeni Kanununun 206.

maddesi uyarınca haklı sebep olarak yorumlanıp mal ayrılığına geçilmesine karar verilmesi için

yeterli değildir. Bunun kabulü; kendi kusurlu davranışıyla ayrı yaşamaya neden olan eşin; diğer eşin

ileride doğabilecek katılma alacağı hakkını ortadan kaldırmasına olanak tanımak sonucunu doğurur.

Bu ise, hiç kimsenin kendi kusurlu davranışıyla kendi lehine sonuç elde edemeyeceğine yönelik temel

hukuk ilkesine aykırı olur. Açıklanan nedenlerle kanıtlanamayan davanın reddi gerekirken yazılı

olduğu şekilde davanın kabulüne karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir. 2.

H.D., 18.4.2005, 2005/3039-6149(vurgu bana aittir).

----------------------- Page 5-----------------------

Diğer eşe ait malvarlığı borca batık ise veya mal ortaklığında ortaklıktaki

payı haczedilmiş ise,

Diğer eş, istemde bulunan eşin veya ortaklığın menfaatlerini tehlikeye

düşürmüş ise, (örneğin, diğer eşin hiç çalışmaması, birlik giderlerine ve

birliğe hiçbir katkıda bulunmaması, sorumsuz ve hesapsız şekilde

borçlanması bu hale örnek gösterilebilir.)

Diğer eşin, ortaklık malları üzerinde bir tasarruf işlemi yapılması için

gereken rızasını haklı bir sebep olmaksızın esirgemesi,

Diğer eşin, istemde bulunan eşe, mal varlığı, geliri, borçları veya ortaklık

malları hakkında bilgi vermekten kaçınması,

Diğer eşin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması,

Bu hallerden birinin gerçekleşmesi halinde, eşlerden birinin istemi üzerine hakim,

mevcut mal rejiminin mal ayrılığına dönüşmesine karar verebilecektir. (TMK. m. 206)

ccc. Yetki

Mevcut mal rejiminin mal ayrılığına dönüşmesi davasında yetkili mahkeme,

eşlerden herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesidir (TMK.m.207) .

b. Alacaklının Talebi İle Olağanüstü Mal Rejimine Geçiş

Mal ortaklığını kabul etmiş olan eşlerden birine karşı icara takibinde bulunan

alacaklı da, haciz uygulamasından zarara uğrarsa, hâkimden mal ayrılığına karar

verilmesini isteyebilir. (TMK. m.210/1) Alacaklının istemi her iki eşe yöneltilir. Yetkili

mahkeme, borçlu eşin yerleşim yeri mahkemesidir. Alacaklı tatmin edildiği takdirde,

eşlerden birinin istemi üzerine hâkim, mal ortaklığının yeniden kurulmasına karar

verebilir.

c. Kanun Gereği Olağanüstü Mal Rejimine Geçiş

Eğer eşler, mal rejimi sözleşmesiyle aralarında “mal ortaklığını” kabul

etmişlerse, eşlerden birinin iflasına karar verildiği takdirde, ortaklık kendiliğinden mal

ayrılığına dönüşür (TMK. m.209).kanun gereği olağanüstü mal rejimine geçişin salt

mal ortaklığı rejimi için kabul edildiği ve olağanüstü mali rejimi olan mal ayrılığına

geçişin bir mahkeme hükmüne gerek kalmaksızın kendiliğinden gerçekleşeceği

unutulmamalıdır.

d. Tasfiye

Yasal ve akdi mal rejimlerinden mal ayrılığına geçildiği taktirde, kanunda

aksine hüküm bulunmadıkça, eşler arasında önceki mal rejiminin tasfiyesi, bu rejime

ilişkin hükümlere göre yapılır (TMK. m.212). Maddenin ifadesi yanlış anlamaya

müsait ise de, kastedilen şudur: olağanüstü mal rejimine geçişte, önceki mal rejimi

tasfiye edilecektir. Tasfiye edilecek mal rejimi önceki mal rejimi olduğuna göre tasfiye

önceki mal rejimi hükümlerine göre yapılacaktır. Demek ki tasfiye edinilmiş mallara

katılma rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ya da mal ortaklığı rejimlerinden hangisi

kabul edilmişse o hükümlere göre tasfiye gerçekleştirilecektir.

----------------------- Page 6-----------------------

2. Olağanüstü Mal Rejiminin Sona Ermesi

TMK m. 208/2 uyarınca, mal ayrılığına geçişi gerektiren sebebin ortadan

kalkması halinde hakim, yine eşlerden birinin istemi üzerine, eski mal rejimine

dönülmesine karar verebilir. Bu durum sadece olağanüstü mal rejimine geçiş

nedeninin ortadan kalkması halinde mümkündür ve ancak hakim kararıyla olur. Yine

TMK m. 208/21 uyarınca da eşler, her zaman yeni bir mal rejimi sözleşmesiyle

önceki veya başka bir mal rejimini kabul edebilirler. Bu ancak eşlerin anlaşması ile

mümkündür ve dikkat edildiğinde anlaşma için olağanüstü rejime geçişi gerektiren

nedenin ortadan kalkmasına gerek yoktur.10

Bilindiği gibi mal ortaklığını kabul etmiş olan eşlerden birinin iflasına karar

verildiği takdirde, ortaklık kendiliğinden mal ayrılığına dönüşüyordu(TMK m. 209).

Yine, mal ortaklığını kabul etmiş eşlerden birine karşı icra takibinde bulunan alacaklı,

haczin uygulanmasında zarara uğrarsa, hâkimden olağanüstü mal rejimine

geçilmesine karar verilmesini isteyebiliyordu(TMK m. 209). İşte bu hallerde borç ifa

edilmiş yada alacaklı herhangi bir şekilde tatmin edilmiş ise eşlerden birinin istemi

üzerine hakim, mal ortaklığının yeniden kurulmasına karar verebilir yada eşler, mal

rejimi sözleşmesiyle edinilmiş mallara katılma rejimini kabul edebilirler(TMK m. 211).

Kanun, mal ayrılığına geçişi gerektiren sebebin ortadan kalkması halinde, eski

rejime dönülmesi isteğine ilişkin davada yetkili mahkemeyi ayrıca göstermemiştir.

Eski rejime dönülmesi davasından da yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri

mahkemesi olması gerekir, zira mevcut mal rejiminin mal ayrılığına dönüşmesine

hangi mahkeme karar vermişse, mal ayrılığına geçişi gerektiren sebebin ortadan

kalkması halinde eski rejime geri dönülmesi istemine ilişkin davanın da aynı

mahkemede görülmesi işlemde paralellik olarak kıyasen düşünülebilir.11

IV. TASFİYEDE GÖREV VE YETKİ

A.Yetki

İster yasal rejim olan edinilmiş mallara katılma rejimi, ister sözleşmeyle kabul

edilen akdi mal rejimi olsun; eşler arasındaki veya evlilik birliğinin ölümle sona ermesi

halinde; sağ eş ile ölen eşin mirasçıları arasındaki bütün mal rejiminin tasfiyesine

ilişkin davalarda aşağıdaki yetki kuralları geçerlidir.

1. Mal Rejiminin Ölümle Sona Ermesinde Yetki

Mal rejimi, ölümle sona ermişse, ölenin son yerleşim yeri mahkemesi

yetkilidir(TMK.214/1).

2. Boşanma Ve Evlenmenin İptali Nedeniyle Mal Rejiminin Sona

Ermesinde Yetki

Boşanmaya12, evliliğin iptaline karar verilmesi durumunda, bu davalarda yetkili

olan mahkeme tasfiye davalarında da yetkilidir(TMK.214/2).

10 TMK m. 208’ in 1. ve 2. fıkralarını karşılaştırınız.

Uygulamada Yüksek mahkemenin emsal bir kararına rastlamadık.

Ayrılığa karar verilmesi istenmiş ( TMK m. 167 ) ya da boşanma davası sonucu hakim ayrılığa karar

vermiş ise ( TMK m. 170/1) hakim ayrılığın süresine ve eşlerin durumlarına göre aralarında

----------------------- Page 7-----------------------

3. Mal Ayrılığına Karar Verilmesi Nedeniyle Tasfiyede Yetki

Hâkim tarafından mal ayrılığına karar verilmesi durumunda, mal ayrılığına

karar veren mahkeme tasfiye davasında da yetkili olan mahkemedir(TMK.214/2).

4. Genel Olarak Diğer Hallerde Yetkili Mahkeme

Yukarıda sayılan haller dışındaki diğer durumlarda, davalı eşin yerleşim yeri13

mahkemesi tasfiye davalarında yetkilidir(TMK.214/son).

B. Görev

Görev aile mahkemesine, o yerde henüz aile mahkemesi kurulmamışsa bu

sıfatla ilgili asliye Hukuk mahkemesine aittir. Bu konuda aile mahkemesi bulunmayan

yerlerde asliye hukuk mahkemelerinin davaya “aile” sıfatıyla baktıklarını

belirtmelidirler.

V. ALACAKLILARIN KORUNMASI

Mal rejiminin kurulması, değiştirilmesi veya önceki rejimin tasfiyesi, eşlerden

birinin veya ortaklığın alacaklılarının üzerinden haklarını alabilecekleri malları

sorumluluk dışında bırakamaz. Kendisine böyle mallar geçmiş olan eş, borçlardan

kişisel olarak sorumludur. Ancak söz konusu malların borcu ödemeye yetmediğini

ispat ettiği takdirde bu ölçüde kendisini sorumluluktan kurtarabilir (TMK. m.213)

İfadeden de anlaşılacağı üzere, borçlu olmayan eş kendisine geçen mal veya

malların değeriyle sınırlı olarak sorumlu olacaktır. Konuyu şöyle açılayabiliriz:

alacaklı önce borçlu eşe gidecektir. Alacaklı borçlu eşten alacağını alarak tatmin

olmamışsa bu takdirde ancak diğer eşe gidebilecektir. Mal rejimi kurulduğunda ya da

olağanüstü mal rejimine geçildiğinde önceki rejim tasfiye edilecektir. Bu halde,

önceki rejimin tasfiyesi halinde; eşlerden birinin yada mal ortaklığı rejiminde

alacaklıların haklarını alabilecekleri malları sorumluluk dışında çıkarmayacaktır.

KAMACI’ nın ifadesiyle tasfiye sonucu, kendisine, mal geçmiş olan eş, “bu mal

tasfiyede bana düştü, o nedenle bu malı, alacağınıza karşılık haczedemezsiniz”

deme lüksüne sahip değildir.14

VI. BİR EŞİN MALLARININ YÖNETİMİNİN DİĞER EŞE BIRAKILMASI

A. Şekli

a. Mal Rejimi Sözleşmesiyle

Mal rejimi sözleşmesiyle akdi veya kanuni mal rejimlerinde; eşlerden biri, açık

veya zımni, ister kişisel olsun ister edinilmiş yada ortak olsun, mallarının yönetimini

diğer eşe bırakabilir (TMK. m.215) .

sözleşmeyle kabul edilmiş olan mal rejiminin kaldırılmasına karar verebilir(TMK m. 180). Bu halde de

yetkili mahkemenin TMK m. 214/2 gereğince belirleneceği kıyasen düşünülür. Bkz. DURAL/ ÖĞÜZ/

GÜMÜŞ, s.313; GENÇCAN, 154.

13 HUMK m. 9/1 deki genel yetki kuralına benzer

KAMACI, Mahmut, “Mal Rejimleri”, Yayınlanmamış Makale, s.7.

----------------------- Page 8-----------------------

b. Hizmet Veya Şirket Sözleşmesiyle

Bir eşin mallarının yönetimi bir hizmet sözleşmesi ya da şirket sözleşmesi

çerçevesinde diğer eşe bırakılabilir. B.Uygulanacak Hükümler

Malların yönetiminin mal rejimi sözleşmesiyle diğer eşe bırakılması halinde

vekâlet hükümleri, hizmet ya da şirket sözleşmesiyle yönetimini diğer eşe bırakılması

halinde ise hizmet akdine ya da şirketler hukukuna ilişkin hükümler uygulanır. 15

VII. MALLARIN ENVANTERİNİN YAPILMASI İSTEĞİ

Eşlerden her biri, diğerinden her zaman mallarının envanterinin resmi senetle

yapılmasını isteyebilir. Bu envanter, malların getirilmesinden başlayarak bir yıl içinde

yapılmışsa, aksi ispatlanmış olunmadıkça bu envanterin doğru olduğu kabul

edilir(TMK m. 216).

VIII. EŞLER ARASI BORÇ İLİŞKİLERİ

A. Cebri İcra Yasağının Olmaması

Eşler arasındaki mal rejimi; ister yasal rejim olan edinilmiş mallara katılma

rejimi olsun, ister akdi mal rejimlerinden biri olsun; mal rejimi, eşler arasındaki

borçların muaccel olmasını önlemez (TMK. m.217). İfadeden de anlaşılacağı üzere

mal rejiminden kaynaklanan alacak dışında şu ya da bu nedenle aralarındaki bir

alacak borç ilişkisi nedeniyle her zaman vadesi gelmiş alacakları için diğeri aleyhine

takip yapabilir, alacağın yerine getirilmesini isteyebilir.16 Eşlerin birbirlerine olan

borçlarından dolayı zamanaşımı işlemez, evlilikten önce işlemeye başlamış ise

zamanaşımı kesilir(BK m. 132/3)17. Cebri icra yasağının kaldırılmış olmasına ve mal

rejiminin eşler arasındaki borçların muaccel olmasını önlemez ise de Borçlar

Kanunundaki bu hüküm kaldırılmamıştır. Kanaatimizce evlilik birliğinin korunması

açısından ve eşler arasında çekişme meydana getirilmemesi açısından

düzenlemenin ayakta olması isabetlidir. Evlilik süresince eşler böyle bir yola gitmeyi

de mümkün olduğunca istemeyeceklerdir.

B. Borçların ertelenmesi isteği

1. Genel Olarak

Borcun yerine getirilmesi halinde evlilik birliğini tehlikeye düşürür ölçüde diğer

eşi ciddi güçlüklere duçar edecekse bu eş borcun ödenmesi için hâkimden uygun bir

önel isteyebilir(TMK. m.217).

Kuşkusuz bu halde borçlar kanunundaki vekalet hükümleri uygulama yeri bulmayacaktır. Bkz.

GENÇCAN, s.165.

16 Bu düzenlemeye göre, yeni Medeni Kanun, eski yasadaki (TKM. m.165/1) “eşler, evlenmenin

devamı müddetince kanunen muayyen haller haricinde diğerine karşı cebri icra talebinde

bulunamaz..”. şeklindeki cebri icra yasağını kaldırmıştır.

17 “Aşağıdaki hallerde müruru zaman cereyan etmez ve cereyana başlamış ise inkıtaa uğrar...

Nikah devam ettiği müddetçe karı kocadan birinin, diğeri zimmetinde olan alacakları hakkında “(BK m.

132).

----------------------- Page 9-----------------------

2. Teminat İstenmesi

Bir eşin borcun ertelenmesini istemesi üzerine şartlar gerektiriyorsa, hâkim,

istemde bulunan eşin teminat göstermesini ister(TMK. m.217).

İKİNCİ BÖLÜM

KANUNİ/KURAL MAL REJİMİ

( EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİ)

I. GENEL OLARAK DÜZENLEME

4721 sayılı Türk Medeni Kanununda kural/kanuni mal rejimi olarak edinilmiş

mallara katılma rejimi benimsenmiştir( TMK m. 202 /1). Bu rejimde, edinilmiş mallar

ve kişisel mallar olmak üzere her eşe ait iki çeşit mal vardır.

Kanunda bir yenilmiş ve kişisel malların neler olduğu sırasıyla 219 ve 220.

maddelerde gösterilmiştir. Şimdi bunlara kısaca bakalım.

A. Edinilmiş mallar

1. Kanuni Edinilmiş Mallar

Kanunda edinilmiş mal; “her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını

vererek elde ettiği mal varlığı değerleri” olarak ifade edilmiştir ( TMK m. 219 /1) .

a. Edinilmiş Malda Bilinmeyenler, Katılma Alacağı Kavramı

ve “Karşılık”

Edinilmiş mallarda, katılma alacağı kavramı artık değere katılma ifadesi

yerine kullanılmaktadır. Aşağıda açıklanacağı üzere katılma alacağı bir eşin

mallarının yarısına katılmak değil, artık eğerin yarısına katılmak olarak kullanılmalıdır.

Yasada ifadesini bulan eşinin çalışması karşılığı kavramında karşılığın neleri ifade

ettiğine bakmak gerekir. Karşılık kavramı ile eşlerden birisinin emeği karşılığı elde

ettiği malvarlığının ifade edildiği kabul edilmektedir.18

b. Edinilmiş Malda Kanuni Örneklemeler

aa. Çalışma Karşılığı Edinmeler

Çalışma karşılığı edinimler bir bedel karşılığı yapılan mesleki ve bedeni

faaliyet sonucu elde edilen mal varlıklardır. Kuşkusuz faaliyet bir ticari işletmenin

çalıştırılması şeklinde de olabilir ve buradan elde elden kazançlar da edinilmiş maldır.

Edinilmiş malların temelinde emek, çalışma ve işgücü esası hakimdir. Bu bağlamda

ölünceye kadar bakma akdi çerçevesinde elde edilen mallar edinilmiş maldır.19

Çalışma fikri ve bedeni olabilir. 20 Bu ilke ışığında, çalışma ve emek karşılığı

18 ACAR, Faruk, Aile Hukukumuzda Mal Rejimleri Ve Eşin Yasal Miras Payı, Ankara- 2007, s.40-

41.

19 GENÇCN, 566.

20 ACAR, s. 47.

----------------------- Page 10-----------------------

olmayan, örneğin, bağış, miras yoluyla gelen mallar, edinilmiş mal değil, kişisel

maldır. Ancak bu bağlamda sözgelimi bir garsona verilen bahşişin çalışma karşılığı

olduğunun kabulü gerekir.21

Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait olan ve evlilik birliği içinde

edinilmeyen mallar, kişisel mallardır.

bb. Sosyal Güvenlik, Sosyal Yardım Ve Sandık

Ödemeleri

Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele

yardım amacıyla kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,(sözgelimi, emekli

sandığı, sosyal sigortalar kurumu, bağ-kur22 ve personeline yardım amacıyla kurulan

yardımlaşma ve dayanışma sandıklarınca yapılan ödemeler) edinilmiş maldır.

Unutmamak ve karıştırmamak gerekir ki, sosyal güvenlik veya sosyal yardım

kurumlarınca ya da çalışma gücünün kaybı nedeniyle hak sahibi eşe ödenen

tazminatların, mal rejiminin sona ermesinden sonra bakiye hayat süresine tekabül

eden kısmı o eşin kişisel maldır. Bunun hesabını aşağıda kişisel mallar kısmında

yapacağız. Emekli ikramiyesi ise bu yönteme tabi olmayıp edinilmiş mallara katılma

rejimi döneminde alınan emekli ikramiyesi edinilmiş maldır. Yargıtay uygulaması da

bu yöndedir.23

cc. İşgücü Kaybı Tazminatları

İşgücü kaybı nedeniyle ödenen tazminatlarda edinilmiş maldır(TMK

219/3).Sözgelimi iş kazası sonucu ödenen tazminatlar ile trafik kazası sonucu

ödenen tazminatlar bu kapsamdadır. Kuşkusuz mal rejiminin devam ettiği süreyi

kapsayan dönem için verilen tazminatların edinilmiş mal olacağı açıktır.

Öğretide bu kurum ve kuruluşlarca yapılan ödemeler dışında, özel hayat

sigortası yapan şirketler tarafından yapılan ödemeler kişisel mal sayılacağı ileri

sürülmektedir.24 Özuğur; özel hayat sigortalarına sigorta pirimi edinilmiş mallardan

21 ACAR, aynı yerde

Kurumların tek bir sosyal güvenlik çatısı altında birleştirildiğini hatırlatmak gerekir. Bkz. 5502 Sayılı

Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu, RG. 20.5.2006 Sayı: 26173.

23 “1.1.2002 tarihinde 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu yürürlüğe girmiş, edinilmiş mallara katılma

rejimi, yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir. (TMK.202.md.)Yasal mal rejimi boşanma davasının

açıldığı tarihte (7.5.2004) sona ermiştir. (TMK.225/son)Davalı koca 29.1.2003 tarihinde emekli olmuş,

Oyak ve Emekli Sandığı tarafından kendisine toplu ödeme yapılmıştır. Davaya konu 34 KNC 46 plakalı

araç ise, davalı koca tarafından 15.5.2003 tarihinde alınmış ve 28.5.2003 tarihinde koca adına tescil

edilmiştir.Kocanın aracın emekli ikramiyesi ile alındığı hakkındaki savunmasının aksi de

kanıtlanmamıştır.Alınan emekli ikramiyesi edinilmiş mallardandır. Dava konusu araçta edinilmiş malla

(emekli ikramiyesi ile) alınmıştır. Mahkemece; kocaya sosyal yardım kurumunca uygulanan usule göre

ömür boyunca irat bağlanmış olsaydı, mal rejiminin sona erdiği tarihte (boşanmanın dava tarihinde

TMK.225.md.) bundan sonraki döneme ait iradın peşin sermayeye çevrilmiş değerinin hesaplanması,

aracın ise edinilmiş mallardan kabul edilmesi, tasfiye hesabının bu esaslar çerçevesinde

değerlendirilmesi, gerektiğinde bilirkişiden de görüş alınması ve sonucu uyarınca karar verilmesi

gerekir. (TMK.m.228/2) Bu husus üzerinde durulmadan yazılı şekilde hüküm kurulması isabetsizdir” 2.

HD, 01.11.2006, 2006/6845-14701.

24 KILIÇOĞLU, Ahmet, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi, Ankara- 2002, s. 43.

----------------------- Page 11-----------------------

ödenmiş ise, sigorta şirketinin yaptığı ödemelerin de edinilmiş mal sayılması

gerektiğini haklı olarak savunmaktadır.25

dd.Kişisel Malların Semereleri

Kişisel malların gelirleri de edinilmiş mal sayılacaktır. Sözgelimi evlenirken

kadına babası tarafından bir inek verilmiş olsun, ineğin kendisi kişisel mal iken, evlilik

sırasında ondan elde edilen süt ile doğan buzağı edinilmiş maldır. Yine eşlerden

birine, babasından intikal eden taşınmaz, kiraya verilmiş ise, kira geliri edinilmiş

maldır. Bankaya yatırılan manevi tazminat kişisel mal iken, faiz geliri edinilmiş

maldır.26 Örnekleri çoğaltmak mümkündür. Ancak, eşler, mal rejimi sözleşmesiyle

kişisel malların gelirlerini ve bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle

doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken mal varlığı değerlerinin edinilmiş

mallarla dahil olmayacağını kararlaştırabilirler (TMK. m.221).

ee. Edinilmiş Malların Yerine Geçen Değerler

Edinilmiş mal satılıp yerine başka bir mal alındıysa o da edinilmiş mal

olacaktır. Sözgelimi evlilik sırasında bir eşin maaş geliri ile aldığı araba edinilmiş

maldır. Bunu satıp ev alması halinde ev de edinilmiş maldır. Benzer şekilde kadın

kazancını tasarruf edip altın almış sonra bozdurarak araba almışsa araba da

edinilmiş malın yerine geçecektir. Bu değerler hem edinilmiş mal hem de kişisel

maldan karşılanmışsa yapılan katkının ağırlığına göre değerlendirme yapılır. Yani

katkının ağırlığı edinilmiş malda ise bu değer edinilmiş mal kabul edilecek, ancak

kişisel mal lehine bir denkleştirme yapılacaktır. Katkı eşit olursa edinilmiş mal kabul

edilir.27 Mülkiyet hakkını satarak başka bir hak, sözgelimi sınırlı ayni hak alınması

durumunda bu hak edinilmiş mal yerine geçen değerdir.28

2. Akdi Edinilmiş Mallar

Eşler ortak olmayan çocuklarının ve onların altsoylarının saklı paylarını

zedelememek kaydıyla artık değere katılmada mal rejimi sözleşmesiyle başka bir

esas kabul edilebilir(TMK m.237).

25 ÖZUĞUR, Ali İhsan, Mal Rejimleri, 4. B, Ankara–2007, s.40.

26 Değer artışı ve şirket vs tasfiyesi halinde elde edilen kazanç edinilmiş mal değildir. Bir tarladan kum,

çakıl vs satışı halinde bunun da edinilmiş mal olacağı kabul edilmektedir. Bkz. DURAL/ ÖĞÜZ/

GÜMÜŞ, s.328.

TMK m.222/3 kıyasen(Bir eşin bütün malları, aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal kabul edilir).

28 DURAL/ ÖĞÜZ/ GÜMÜŞ, s.331.

----------------------- Page 12-----------------------

B. Kişisel Mallar

1. Kanuni kişisel mallar

a. Kişisel mal kavramı

Edinilmiş mallara girmeyen diğer mal varlıkları sadece eşlerden birisi ile ilgili

malvarlığı olarak kabul edilmektedir. Kanunda örnekleme yoluyla kimi malların kişisel

mal olacağı gösterilmiştir.

b. Kanuni Örneklemeler

aa. Kişisel Kullanıma Tahsisli Mal

Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşyadır. Sözgelimi, makyaj

takım, dikiş makinesi, epilasyon aleti, saç düzleştirici gibi eşyalar kadının kişisel

kullanımına yarayan eşyadır. Buna karşılık kol düğmesi, traş makinesi gibi eşyalar

erkeğin kişisel kullanımına yarayan eşyadır. Burada önemli olan eşyanın kullanma

amacıdır. Bazı eşya ise eşlerin ortak kullanımında olabilir. Eşlerin herbirine ait giyim

eşyaları da kişisel kullanıma tahsisli eşyadır. Çiftçinin, çiftçilik faaliyetinde kullandığı

traktör ve ekipmanları, işi ve mesleği nakliyecilik olan kişinin, mesleğinin icrasına

kullandığı kamyoneti yada nakliye aracı “kişisel kullanımına ait eşya” niteliğinde

değildir. Avukatın, avukatlık mesleğini icra etmekte kullandığı kitapları da “kişisel

kullanıma yarayan eşya” niteliğinde değildir.29 Bu nitelikteki eşyalar, bir mesleğin

icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallardır. Aşağıda belirti-

leceği gibi, eşler; yapacakları mal rejimi sözleşmesiyle, bir mesleğin icrası veya

işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı

değerlerinin “kişisel mal sayılacağını” kabul edebilirler. (TMK. m.2217/1)

bb . Mal Rejiminin Başlangıcında Bir Eşe Ait Olan Mal

Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan malvarlığı değerler

kişisel maldır(TMK m.220/2). Bir başka ifade ile mal rejimi kurulmadan önce bir mal

kime ait ise onunun kişisel malı olmaya devam edecektir. Bu bağlamda sözgelimi

evlenirken her bir eşin getirdiği çeyiz eşyası onun kişisel malıdır. Yine evlenmeden

önce eşlerden birisine ait araba onun kişisel malıdır.

cc. Miras Yoluyla Edinilen Mallar

Edinilmiş mallara katılma rejiminin devamı süresince Bir eşin miras yoluyla

elde ettiği malvarlığı değerleri kişisel maldır(TMK m.220/2). Mirastan feragat

sözleşmesinde30 feragat ivaz, yasadaki ifadesiyle karşılık verilerek gerçekleşmişse

29 KAMACI, a.g.m, s.8.

30 Mirasbırakan, bir mirasçısı ile karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak mirastan feragat sözleşmesi

yapabilir”(TMK m. 528/1)

----------------------- Page 13-----------------------

alınan bu karşılık kişisel maldır zira zaten feragat etmeseydi de miras payı olarak

intikal edecekti.31

dd. Karşılıksız Kazanma

Bir eşin rejimin devamı süresince her şeyden önce herhangi bir şekilde

karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği mal varlıkları onunu kişisel malıdır(TMK

m.220/2). Bu bağlamda ölüme bağlı bir tasarrufla eşlerden birine bırakılmış olan

mallar da kişisel maldır. Sözgelimi vasiyet edilen mallar karşılıksız olup lehine

vasiyet yapılanın kişisel malıdır.

Karşılıksız kazanmalarda karşımıza en çok çıkan bağış ve şans oyunlarıdır.

Başlı başına her türlü bağış ve yardım karşılıksız kazandırmalardır. Şans

oyunlarından başta piyango biletleri, toto , loto ,at yarışı gibi bu gibi akla gelebilecek

her türlü şans oyunundan elde edilen kazanımlar kişisel mal kapsamında kalır.32 Bu

bağlamda kumardan elde edilen gelirler de kişisel maldır.33

Kazandırıcı zaman aşımıyla elde edilen taşınmazlar da kişisel maldır. Yine

bulunan bir define kişisel maldır.34

ee. Manevi Tazminat

Manevi tazminat alacakları kişisel mal sayılırlar(TMK m.220/3). Manevi

tazminat cismani zarar, ölüm yada kişilik haklarına saldırı vs nedeniyle açılan dava

sonucu hükmedilmiş olan manevi tazminat alacağı olabilir.

ff. Kişisel Malların Yerine Geçen Değerler

Kişisel malların yerine geçen değerler de kişisel maldır(TMK m.220/4). Bu

daha çok kişisel malın satılması yada takas vs yoluyla kişisel malın yerine başka bir

malın ikame edilmesi ile olur. Sözgelimi mirasbırakandan intikal eden miras payı para

ile ev alınmışsa, burada para kişisel mal ev ise, kişisel mal yerine geçen değerdir.

Sonuçta ev de kişisel maldır.

Kişisel malın yerine geçmede ikame edilen mal varlığı tamamen kişisel

malların karşılanmamış olabilir. Bu durumda diğerine geçe n değerin bedelinin

yarıdan çoğu kişisel mallardan karşılanmış sa kişisel mal, yarıdan çoğu edinilmiş

mallardan karşılanmazsa edinilmiş mal olarak değerlendirilecektir. Kuşkusuz bu

halde her bir mal kesimi için denkleştirme istenebilecektir( TMK m. 230/1). Eşitlik

durumunda malın edinilmiş mal olarak kabulü gerekir. 35

31 Dikkat edilirse mirastan feragat sözleşmesinde bir ivaz yani bir karşılık alınıyor ise de bu karşılığı

alan aynı zamanda miras payından vazgeçen eştir.

32 Şans oyunları ve piyango gibi olgularda bilet bedeli, kupon bedeli karşılık değil midir gibi sorular akla

gelmekte ise de bunun bir karşılık(ivaz) olmadığı açıktır. Krş. DURAL/ ÖĞÜZ/ GÜMÜŞ, s.323.

33 Kumar bir çalışma karşılığı kazanç olarak kabul edilemez.

34 Definenin bilimsel değer taşıması vs durumları için ayrıntıya girmiyoruz. Bkz. TMK m. 772.

35 TMK m.222/son kıyasen.

----------------------- Page 14-----------------------

gg. Sosyal Güvenlik, Sosyal Yardım Ve Sandık

Ödemelerinin Bakiyeleri

Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurumlarınca ya da çalışma gücünün

kaybı nedeniyle hak sahibi eşe ödenen tazminatların, mal rejiminin sona ermesinden

sonra bakiye hayat süresine tekabül eden kısmı o eşin kişisel maldır. Buna ilişkin

düzenlemede;

“.Eşlerden birine sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurumlarınca yapılmış

olan toptan ödemeler veya iş gücünün kaybı dolayısıyla ödenmiş olan tazminat,

toptan ödeme veya tazminat yerine ilgili sosyal güvenlik veya sosyal yardım

kurumunca uygulanan usule göre, ömür boyu irat bağlanmış olsa idi, mal rejiminin

sona erdiği tarihte bundan sonraki döneme ait iradın peşin sermayeye çevrilmiş

değeri ne olacak idiyse, tasfiyede o miktarda kişisel mal olarak hesaba katılır”(TMK

m.228/2) hükmü yer almıştır.

Sözgelimi; kocanın inşaat işinde çalışırken inşaattan düştüğü ve işgücünün

%77sini kaybettiğini varsayalım. 20.8.2009 tarihinde kendisine 83.000,00TL.

işgücünün kaybı nedeniyle tazminat ödenmiş olsun. Bu tazminat normal şartlarda

kocanın edinilmiş malıdır(TMK 219/3). Tarafların 5. 5. 2000 tarihinde evlenmiş, akdi

mal rejimi ile evlilik tarihinden itibaren edinilmiş mallara katılma rejimini tercih etmiş

olsunlar. Eşlerden kocanın, 13.10.2009 tarihinde boşanma davası açtığını ve

davanın kabulle sonuçlandığını ve boşanma hükmünün 29.12.2010 tarihinde

kesinleştiğini varsayalım. Biligillerimizi hatırlayacak olursak mal rejimi (edinilmiş

mallara katılma rejimi), boşanma davasının açıldığı 13.10.2009 tarihinde sona

ermiştir. Mal rejiminin sona erdiği tarihte kocanın 42 yaşında olduğunu kabul edelim.

PMF yaşam tablosuna uyarınca bakiye ömrü 27 yıldır36. İş gücü kaybından doğan

tazminatın bakiye 27 yıllık ömre isabet eden kısmı kocanın kişisel malı sayılacaktır.

Kocaya, toptan ödeme yerine irat şeklinde aylık gelir bağlanması durumunda geçen

hayat süresi ay olarak 42x12= 504 ay olacaktır. Toplu ödemeyi aya bölersek

83.000,00/504= 164,68 TL. aylık bağlanmış olacaktı. Bakiye ömür 27 yıl

olup27x12=324 ay; 324x164,68=53.356,32 TL. bulunacaktır. Bu hesaba göre iş gücü

kaybı nedeniyle alınan 83.000,00 TL ödemenin 53.356,32 TL lik kısmı kocanın kişisel

malı bakiye 29.643,68 TL si ise edinilmiş mal olacaktır.

Yukarıda da izah edildiği gibi yasal mal rejiminin geçerli olduğu dönemde

alınan emekli ikramiyesinde peşin sermaye değeri hesabı yapılamaz. Zira emekli

ikramiyesi edinilmiş maldır.

2. Akdi Kişisel Mallar

Bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan malvarlıkları kural

olarak edinilmiş maldır. Ancak eşler mal rejimi sözleşmesiyle bu malların kişisel mal

sayılacağını kabul edebilirler(TMK.m.221). Benzer şekilde eşler, mal rejimi

sözleşmesiyle, kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını da

aralarında kararlaştırabilirler(TMK m. 221/2). Bu hallerde aslında edinilmiş mal

niteliğinde olan bir mal varlığı sözleşme ile kişisel mal haline getirilmektedir.

36 27 yıl 11 ay 17 gün olup hesap kolaylığı açısından ay ve gün alınmamıştır.

----------------------- Page 15-----------------------

II. EDİNİLMİŞ MALLARDA TASARRUF VE SORUMLULUK

A. Tasarruf

1. Kural

Edinilmiş mallara katılma rejiminde her eş yasal sınırlar içinde kişisel ve edinilmiş

malları üzerinde yararlanma, yönetme ve bunlar üzerinde tasarrufta bulunma hakkına

sahiptir(TMK. m.223/1). Bu mallarını satabilir, üçüncü kişilere devredebilir veya bu

mallar üzerinde üçüncü kişiler lehine sınırlı ayni hak tesis edebilir, kiraya verebilir.

Bütün tasarruflar için kural olarak, diğer eşin iznine ihtiyaç yoktur.

Tasarrufta bulunma aşağıda açıklayacağımız tek istisna dışında diğer

eşin rızasına bağlı da değildir.

2. İstisna

Bu rejimde, eşlerin paylı mülkiyetinde olan bir mal varsa, eşlerden her biri

kendi payı üzerinde aksine bir anlaşma yoksa, diğerinin rızası olmadan tasarrufta

bulunamaz (TMK. m.223/2).

B. Sorumluluk

Kanuni rejim olan edinilmiş mallara katılma rejiminde, eşlerden her biri, kendi

borçlarından dolayı üçüncü kişilere karşı bütün mal varlığıyla sorumludur (TMK.

m.224, 246).37 Bu nedenle borçlu eşin ister kişisel olsun, isterse edinilmiş olsun,

bütün mallarına haciz konulabilir.

III. EDİNİLMİŞ MALLARDA İSPAT

A. Kural

Yasa, bu rejimde “bir eşin bütün mallarını, aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş

mal kabul etmiştir (TMK. m.222/son).

B. Kanuni Karineler

Kanun; bir malın kişisel mal mı yoksa edinilmiş mal mı olduğunu belirlemede

ispat kolaylığı açısından bir takım karineler getirmiştir.

1. Temel Ölçü/İspat Külfeti

Belirli bir malın, eşlerden birine ait olduğunu iddia eden kimse, iddiasını ispat

etmekle yükümlüdür (m.222/1).38

37 Akdi rejimlerden mal ayrılığı ve paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde de durum aynıdır. Ancak Mal

ortaklığı rejiminde, eşlerden her birinin kendi borçlarından, kişisel malları ile ortaklık mallarından

sorumluluğu, farklı düzenlenmiştir TMK (268, 269)

38 Bu hüküm esasında Türk Medeni Kanununun başlangıç hükümlerinde yer alan “ taraflardan her biri,

iddiasını ispat etmeye mecburdur”(m.6) şeklindeki genel ispat külfetinin, mal rejimlerinde tekrar

edilmiş halidir.

----------------------- Page 16-----------------------

2. Mülkiyet İhtilafı Karinesi

Edinilmiş mallara katılma rejiminde işlerden hangisine ait olduğu ispat

edilemeyen bir mal eşlerin paylı mülkiyetinde sayılır (m.222/2).

3. Varsayım Karinesi

Bir eşin bütün malları, aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal kabul

edilir(TMK m.222/son).

Belirtmek gerekir ki, mal rejiminin tasfiyesi için açılmış bir davada, davalı,

belirli bir malın kendi kişisel malı olduğunu savunuyor ve bu malın artık değer

hesabında hesaba dahil edilmesini ileri sürüyorsa bunu usulünce kanıtlaması gerekir.

Kişisel mal olduğu kanıtlanamıyorsa, edinilmiş mal kabul edilerek artık değer

hesabında edinilmiş mal olarak nazara alınacaktır.

IV. KANUNİ REJİME HAKİM OLAN İLKELER

A. Rejimi Seçebilme ve Değiştirebilme

Eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanması asıldır.

Eşlerin , mal rejimi sözleşmesiyle kanunda belirlenen diğer rejimlerden birini

seçebilecekleri kabul edilmiştir(TMK. m.202/2).öte yandan eşlerin diledikleri zaman --

yasada belirtilen mal rejimlerinden birisini seçmek koşuluyla- seçtikleri mal rejimini

değiştirebilirler(TMK m.208). Kural/ kanuni mal rejimi üzerinde ise sınırlı şekilde bazı

değişiklikler yapabilirler. Bu durumlardan biri yukarıda ifade edildiği gibi; “ Eşler, mal

rejimi sözleşmesiyle, bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan

edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını

kabul edebilirler”( TMK 221) kuralıdır. Yine eşler artık değere katılma payını

değiştirebilirler(TMK 237). Benzer şekilde eşler değer artış payından tamamen

vazgeçebilecekleri gibi oranı da değiştirebilirler(TMK 227/3).

Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil

olmayacağını da kararlaştırabilirler

B. Artık Değerin Yarısı Üzerinde Hak Sahipliği

Edinilmiş mallara katılma rejiminde; eşlerden her birinin iki grup malı vardır:

Kişisel malları ve edinilmiş malları. Bu rejimin devamı süresince bir eşin edinilmiş

malları üzerinde, diğer eşin “katılma alacağı hakkı” vardır. Bu hak, esas itibarıyla ayni

bir hak değil, kanundan doğan bir alacak hakkı niteliğindedir.

C. Ayni Hak Tanınmaması İlkesi

1. Kural

Kural olarak edinilmiş mallara katılma rejiminin geçerli olduğu süreçte rejimin

sona ermesi halinde, eşin isteyebileceği hak bir alacak hakkıdır. Diğer bir ifade ile

katılma alacağı ayın olarak istenemez. TMK madde 240’ta bunun istisnaları

düzenlenmiştir. Şimdi bunlara kısaca bakalım.

----------------------- Page 17-----------------------

2. İstisna

a. Ev Eşyası

Eşlerden biri, ortak hayat sebebiyle kişiliği, ekonomik güvenliği veya ailenin

huzuru ciddi biçimde tehlikeye düştüğü sürece ayrı yaşama hakkına sahiptir(TMK

197/1). İşte bu halde yani birlikte yaşamaya ara verilmesi haklı bir sebebe

dayanıyorsa hakim, ev eşyasından yararlanmaya ilişkin önlemleri alır(TMK 197/2).

Yine sağ kalan eş, müteveffa eşiyle birlikte kullandığı ev eşyası üzerinde

kendisine mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir(TMK m. 240/2).

b. Aile Konutu

Sağ kalan eş, eski yaşantısını devam ettirebilmesi için, ölen eşine ait olup

birlikte yaşadıkları konut üzerinde kendisine katılma alacağına mahsup edilmek,

yetmez ise bedel eklenmek suretiyle intifa veya oturma hakkı tanınmasını

isteyebilir(TMK m.240/1). Kukusuz mal rejimi sözleşmesiyle bunun aksi de

kararlaştırılmış olabilir.

V. KANUNİ REJİMİN BAŞLAMA ANI

A. Evlenme

1. TMK dan önce

Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten önce evlenmiş olan eşler

arasında, bu tarihe yani 1.1.2002’ye kadar tabi oldukları mal rejimi devam eder( 4722

sayılı Yürürlük Kanununun m.10/1).

Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten önce evlenmiş olan eşler,

yasanın yürürlüğe girdiği tarihte aralarında bir boşanma davası yoksa, kanunun

yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak bir yıl içinde başka bir mal rejimini seçmedikleri

taktirde bu tarihten geçerli olmak üzere kanuni mal rejimini, yani edinilmiş mallara

katılma rejimini seçmiş sayılırlar(4722 sayılı Yürürlük Kanununun m.10/1).

Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girmesinden önce açılmış olan boşanma

veya iptal davaları sonuçlanıncaya kadar, eşler arasında tabi oldukları mal rejimi

devam eder. Dava; boşanma veya iptal kararıyla sonuçlanırsa, bu mal rejiminin sona

ermesine ilişkin hükümler uygulanır. Davanın retle sonuçlanması halinde, eşler,

kararın kesinleşmesini izleyen bir yıl içinde başka bir mal rejimini seçmedikleri

taktirde Kanunun yürürlük tarihinden geçerli olmak üzere yasal mal rejimi olan

edinilmiş mallara katılma rejimini seçmiş sayılırlar(4722 sayılı Yürürlük Kanununun

m.10/2).

Şu kadar ki, eşler yukarıdaki fıkralarda öngörülen bir yıllık süre içinde mal

rejimi sözleşmesiyle yasal mal rejiminin evlenme tarihinden geçerli olacağını kabul

edebilirler4722 sayılı Yürürlük Kanununun m.10/3).

Örneğin; 30.10.2001 tarihinde açılan bir boşanma davası olsun.ve 23.2.2003

tarihinde bu dava sonuçlanmış olsun.

Bu boşanma davası sonuçlanıncaya kadar, eşler arasında tabi oldukları mal

rejimi devam edecektir. (eski kanundaki yasal rejim olan mal ayrılığı rejimi geçerli ise,

----------------------- Page 18-----------------------

bu rejim, boşanma davası sonuçlanıncaya kadar yani 23.2.2003 tarihine kadar

devam edecektir.)

Şayet, bu boşanma davası, boşanma ile sonuçlandığı taktirde, mal rejiminin

tasfiyesi konusunda, eşlerin önceden tabi oldukları mal rejiminin (örnekte, mal

ayrılığının) tasfiyesine ilişkin hükümler uygulanacaktır.39

Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girmesinden önce açılan bu boşanma davası,

retle sonuçlanırsa, eşler; ret kararının kesinleşmesini izleyen bir yıl içinde, yasada

öngörülen akdi mal rejimlerinden birini seçebilirler. (Yukarda verdiğimiz örnekte;

30.10.2001 tarihinde açılan boşanma davası, 23.2.2003 tarihinde reddedilmiştir. Ret

Kararı 13.4.2003 tarihinde kesinleşmiş olsun. İşte kesinleşmeyi izleyen bir yıl içinde-

13.4.2004 tarihine kadar eşler, kanuna gösterilen akdi mal rejimlerinden birini

seçmedikleri taktirde, Türk Medeni Kanununun yürürlük tarihinden (1.1.2002) geçerli

olmak üzere yasal mal rejimi olan edinilmiş mallarla katılma rejimini seçmiş

sayılacaklar ve yürürlük tarihinden itibaren edinilmiş mallara katılma rejimine tabi

olacaklardır. (Yürürlük K. m.10/2).

Boşanma davası 1.1.2002 tarihinden sonra ancak bir yıllık seçim süresi

dolmadan açılmışsa ve eşlerden biri ölmüşse boşanma davası konusuz kalacaktır.

Bu halde evlilik birliği ölümle sona erecektir. Seçme imkanı da olmadığından

1.1.2002 tarihi itibariyle yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli

olacaktır.40

2. TMK dan sonra

Bilindiği gibi eşler akdi rejimlerden birini seçmedilerse yasal mal rejimi olan

edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli olacaktır.

Yeni rejim döneminde evlenme ile evlenme tarihinden itibaren

yasal mal rejimi başlamış olur.

Eşlerin, mal rejimi sözleşmesiyle kabul ettikleri akdi mal

rejiminden, yine yapacakları mal rejimi sözleşmesiyle edinilmiş

mallara katılma rejimine geçmeleri halinde, bununla ilgili

sözleşme tarihinden itibaren rejim başlamış olur.

39 Boşanma halinde, mal rejiminin tasfiyesinde; eşlerin bağlı olduğu rejime ilişkin hükümler uygulanır.

(TMK. m.179)

40“davacı sağ kalan eş Türk Medeni kanununun yürürlüğe girdiği 1.1.2002 tarihinden eşinin ölüm tarihi

olan 1.8.2003 tarihine kadar aralarında geçerli bulunan yasal mal rejiminin tasfiyesini istemiştir.

Taraflar arasında karşılıklı boşanma davalarının devamı sırasında mirasbırakan koca 1.8.2003 tarihind

e ölmüştür Davacı sağ kalan eş kadının boşanma davasının tarihi 29.05.2002 olup ölüm nedeniyle bo

şanma davasının konusuz kalması üzerine bu konuda karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiş,

karşılık davacı kocanın ölümü üzerine davaya Türk Medeni Kanununun 181. maddesi uyarınca mirasç

ıları tarafından devam edilmiş ve davacı-

karşılık davalı kadının kusursuz olduğu tespit edilerek hüküm kesinleşmiştir.

Boşanma davaları 1.1.2002 tarihinden sonra ancak bir yıllık rejim seçme süresi dolmadan açılmıştır. 4

722 sayılı Kanunun 10. maddesinde bu konuda açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Boşanma davas

ı sonuçlanmadan davalıkarşılık davacı koca öldüğünden artık bir mal rejimi sözleşmesi yapma olanağ

ı da bulunmamaktadır. Bu durumda Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girdiği 1.1.2002 tarihinden ölü

m tarihine kadar eşler arasında yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanması g

erekir. Mahkemece mal rejiminin tasfiyesi konusunda taraf delilleri toplanıp, sonucuna göre bir karar v

ermek gerekirken taraflar arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin geçerli olmadığından bahisle da

vanın reddine karar verilmesi doğru görülmemiştir.”2.HD, 30.10.2007 , 2007/14157 - 2007/14493.

----------------------- Page 19-----------------------

Mal ayrılığına geçişi gerektiren sebebin (TMK. m.206) ortadan

kalkması halinde eşlerden birinin istemi üzerine, hâkim

tarafından eski mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimine

dönülmesine karar verilebilir. Böyle bir durumda, bu kararın

kesinleşme tarihinden itibaren (TMK. m.208/2) başlayacaktır.

Yeni bir mal rejimine geçiş ile mal rejimi başlamış olur.

V. KANUNİ REJİMİN SONA ERMESİ VE REJİMİN TASFİYESİ

A. Mal rejiminin sona ermesi halleri

1. Ölüm Ve Varsayımlar

Evlilik birliğinin ölümle sona ermesi halinde, ölüm tarihinden itibaren

(TMK.m.225/1) sona erer. Kanunuda açıkça yer almamış ise de ölüm karinesi( TMK

m. 31) ve gaiplik ( TMK m. 32) hallerinde de mal rejimi sona erer.41

2. Boşanma ve Evliliğin İptali

Boşanma ve evliliğin iptali halinde bu davaların dava tarihi itibariyle mal

rejimi sona erer(TMK. m.225/2).42

Analaşmalı boşanmada mal rejimi konusunda ayrıca bir anlaşma yoksa

katılma alacağı ayrıca istenebilir.43

3.Yeni Mal Rejimi Sözleşmesi Yapma

Eşlerin mal rejimi sözleşmesiyle, başka bir mal rejimini kabul etmeleri halinde, buna

ilişkin sözleşme tarihinde önceki mal rejimi sona erer (TMK. 225/1).

4.Olağanüstü Rejime Geçme

Haklı sebeple mahkemece mal ayrılığına geçilmesine karar verilmesi halinde,

buna ilişkin davanın, dava tarihinden geçerli olmak üzere (TMK. 225/2) önceki mal

rejimi sona erer.

41 GENÇCAN, Ömer Uğur, Mal Rejimleri Hukuku, Ankara-2007, s.311.

Ayrılık halinde; ayrılığa karar veren mahkeme başka türlü bir karar vermemişse; ayrılık süresince;

eşler arasında tabi oldukları mal rejimi devam eder. Ancak; ayrılığa karar veren mahkeme; ayrılığın

süresine ve eşlerin durumlarına göre aralarında sözleşmeyle kabul edilmiş olan mal rejiminin

kaldırılmasına karar verebilir. Bu hususta istekte bulunulması şart değildir. Ayrılığa karar veren

hakim, istek olmasa da, res’en bu konuda karar verebilecektir. Eşler arasındaki mal rejimi, yasal

rejim (edinilmiş mallara katılma) ise, ayrılık halinde; eşlerden birinin istemi olmadan bu yasal mal

rejiminin kaldırılmasına karar veremez. (TMK. m.180 ve 206/1) İstek halinde dahi, yasal mal rejiminin

kaldırılmasına değil, mal ayrılığa dönüştürülmesine karar verebilir. (TMK. m.206/1)

43“Taraflar boşanma davasının 21.11.2005 tarihli oturumunda boşanma ve fer’ileri konusunda anla

şmışlardır.Dava, evlilik birliği içinde alınan davalıya ait evin alımına katkı sebebiyle tazminat isteğin

e ilişkin olup, bu talep boşanmanın fer’ilerinden değildir. Boşanma davasında bu konuyla ilgili bir hü

küm de kurulmamıştır. O halde, taraflara delilleri sorulup, gösterdikleri taktirde toplanarak, ulaşılaca

k sonuç uyarınca işin esasıyla ilgili hüküm verilmesi gerekirken davanın yazılı gerekçe ile reddedil

mesi usul ve yasaya aykırıdır.2.HD. 07.04.2008, 2007/4748 - 2008/4823.

----------------------- Page 20-----------------------

B. Mal Rejiminin Tasfiyesi

1. Kişisel Malların Geri Alınması

a. Genel Olarak

Eşler birbirlerinde bulunan kişisel mallarını mal rejiminin tasfiyesi sırasında

isteyebilirler(TMK m.226/1).Bu noktada şunu belirtmek gerekir ki yönetim yararlanma

ve tasarruf özgürlüğü çerçevesinde eşler çeyiz ve ziynet eşyalarını mal rejiminin

tasfiyesine beklemek sizin her zaman isteyebilirler.44 Yargıtay uygulaması da bu

yöndedir. 45 Başka bir ifadeyle eşlerden biri çeyiz eşyası ya da ziynet eşyalarının

iadesi yada bedeli için dava açması halinde mal rejiminin sona ermesi beklemeksizin

bu istekler konusunda karar verilebilir. Açılmış bir boşanma ya da evliliğin iptali

davası nın bulunması da gerekmez.

b. Çeyiz Eşyaları

Eşler evlenirken çeyiz olarak getirdiler eşyalar için her zaman dava açarak

onların kendilerine geri verilmesini, şayet elden çıkarılmışsa bedellerini isteyebilirler.

Bu davalar her türlü delile kanıtlanabilir.

Eşya davalarında görevli mahkeme kural olarak aile mahkemesidir.46 Yetkili

mahkeme ise genel yetki kuralı olan davalının ikametgâhıdır. Kamu düzenine ilişkin

kesin yetki kuralı yoktur. Yetkisizlik kararı için yetki itirazı gerekir.

Eşya davalarında davalılar konusunda farklılıklar göze çarpar. Eşya taraflarla

birlikte oturanlar sözgelimi kayınpeder kayınvalide tarafından alı konuluyorsa ya da

eşyaların aidiyeti konusunda bu kişilerce uyuşmazlık çıkarılıyorsa bu kişiler ve davalı

olarak gösterilebilir.

Çeyizler eşlere müştereken verilmiş olabilir. Bu durumda uygulamadan bir

örnekle konuyu netleştirmek mümkündür:” Davacı tarafından sunulan çehiz

senedinde yetmiş dokuz madde halinde gösterilen eşyalarla ilgili olarak, senette

“çeyiz muhteviyatının 20.6.1994 tarihinde Nihat ve Süleyman tarafından davacı

Canan ile davalı Suat’a çeyiz olarak verildiği” yazılıdır. Bu yazım karşısında, çeyiz

senedinde yazılı eşyaların taraflara müştereken hediye edildiği kabul edilmelidir. O

halde, çeyiz senedinde yazılı olan eşyaların davacı ve davalıya müştereken

aidiyetinin tespitine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde isteğin reddi doğru

bulunmamıştır.”47

c. Ziynet eşyaları

Eşler mal rejimi sona ermeden de kişisel eşya niteliğindeki ziynet eşyalarını her

zaman geri isteyebilirler. Bunları elden çıkmışsa bedelini isteyebilirler. Önemli bir

nokta; ziynetlerin düğünde kadına takılmış ise kadının, kocaya takılmış ise kocanın

kişisel malıdır.48 Ziynet alacağı davasında da görevli ve yetkili mahkeme çeyiz ve

eşyalarında olduğu gibidir. Uygulamada genellikle kayınpeder kayınvalide gibi

GENÇCAN, s. 320.

45 2. HD, 14.02.2008, 2007/18122- 2008/1616.

46 Evlilik birliği 1.1.2002 den önce sona ermişse genel mahkemeler(asliye –sulh )görevlidir.

2. HD, 17.11.2008, 2008/12236–15260.

48 “Toplanan delillerden, davaya konu edilen 7 adet küçük altın, 1 adet 14 ayar künye, bir adet spring

marka kol saatinin düğün sırasında kocaya hediye olarak takıldığı anlaşılmaktadır. Bu altınların ve

saatin dışında kalan diğer ziynetlerin kocaya hediye olarak verildiği kanıtlanamadığından, tüm

ziynetlerin kabulü doğru olmamıştır.” 2.HD, 01.11.2007, 2006/19984–2007/14698.

----------------------- Page 21-----------------------

kişilerce ziynetlerin bozdurularak başka bir şey alındığı ya da doğrudan kayınvalide

tarafından altınların saklanma amacıyla alındığı dava tipleri karşımıza çıkmaktadır.

Bu hallerde ziynet eşyasına alıp satan ya da alıkoyan kişiye karşı da dava açılabilir.

Ziynet alacağı davası boşanma ile birlikte açılmış ise ayrıca nisbi harç alınması

gerekir. Nispi harç başlangıçta alınmamışsa alınan başvuru harcı bu istek kısmını da

kapsadığından nispi harcı n sonradan tamamlatılması gerekir.

Ziynet alacağı davasında karşılaşılan en ciddi sorun ispat sorunudur. Yargıtay

uygulamasında ziynet alacağında bazı kriterlerin bu göz önünde bulundurulduğunu

görmekteyiz. Bu nedenle uygulamaya ilişkin bir kararı aşağıya aynen alıyoruz:

“Kanunda aksi öngörülmedikçe kural olarak herkes iddiasını isbatla yükümlüdür

(M.K.6). Ancak iddialar karşılaştığında kimin isbat yükü altında bulunduğunun tesbiti

her zaman kolay olmamaktadır. Bunun için gerek ilmi gerekse kazai içtihatlarda bir

takım ölçülere yer verilmiştir.

a) Hemen bütün ilim adamlarının birleştiği ve Yargıtay uygulamasında kararlılık

ifade eden ölçüye göre, isbat yükü hayatın olağan akışına aykırı iddia ve savunmada

bulunana düşer(Prof.Baki Kuru,Hukuk Muhakemeleri Usulü, l968,sh.372; Prof. İlhan

Postacıoğlu,Medeni Yargılama Usulü, l970,sh.464; Prof.Necip Bilge, Hukuk

Yargılamaları Usulü,l967, sh.449; Prof.Sabri Şakir Ansay Hukuk Muhakemeleri

Usulü, l957,sh.248-249; Prof.Saim Üstündağ Hukuk Muhakemeleri Usulü, l973,

sh.378)

b) İleri sürdürdüğü bir vakıadan lehine haklar çıkaran kimse iddia ettiği

olayları ispat etmelidir(Prof.Saim Üstündağ,Age.l973 sh.397).

c) İspat yükü daha kolay başarana düşer(Prof.Saim Üstündağ,Age, Federal

Mahkeme Kararına atfen).

#Davacı ziynet eşyasının davalıda kaldığını ileri sürmüş,davalı ise onun

tarafından götürüldüğünü savunmuştur. Hayat deneylerine göre olağan olan bu çeşit

eşyanın kadın üzerinede olması yada evde saklanmış, muhafaza edilmiş

bulunmasıdır. Diğer bir deyimle bunların davalı tarafın zilyetlik ve siyanetine terk

edilmiş olması olağana ters düşer.

#Diğer taraftan söz konusu eşya rahatlıkla saklanabilen, taşınabilen, götürülebilen

nev'idendir. Onun için evden ayrılmayı tasarlıyan kadının buneları önceden götürmesi

gizlemesi her zaman mümkündür.

#Davacı dava konusu ziynet eşyasının varlığını, evi terk ederken bunların

zorla elinden alındığını, ve götürülmesine engel olunduğunu, evde kaldığını, isbat

yükü altındadır.

# Olayda kadın, dava konusu ziynet eşyasının, götürülmesine engel

olunduğunu ve zorla elinden alındığını,daha öncede götürme fırsatı elde edemediğini

ispat edememiştir. Buna rağmen yukarıda yazılı ilkelerde hataya düşülerek davacı-

davalı kadının ziynet alacağına ilişkin davasının reddi gerekirken yazılı şekilde

hüküm kurulması usul ve kanuna aykırıdır.”49

Ancak boşanma dava dilekçesinde ziynet alacağına ilişkin istek yoksa sonradan

ziynet istenmesi harcı alınmış olsa bile bu isteği dava haline getirmez. Düğün

sırasında kadına takılan ziynetler ona bağışlanmış kabul edilir. Bu ziynetlerin

geleneksel olarak gösteriş amaçlı ya da emanet olarak takıldığı iddiası kendisine bu

ziynetler takılan kişi tarafından kabul edilmediği sürece yine de ona bağışlanmış

sayılır.50

49 2.HD, 14.01.2008, 2007/1651 - 2008/111.

50 Kuşkusuz bağıştan rücu koşullarının varlığı ve buna ilişkin iddialar ayrı bir değerlendirmenin

konusudur( BK 244).

----------------------- Page 22-----------------------

2. Paylı Malların Tasfiyesi Ve Kanuni Şufa Hakkı

Edinilmiş mallara katılma rejiminden, eşlerin paylı mülkiyetine konu bir mal

varsa, tasfiye sırasında, eşlerden biri daha üstün bir yararı olduğunu ispat etmek ve

diğerinin payının karşılığını ödemek suretiyle o malın bölünmeden kendisine

verilmesini isteme hakkına sahiptir. Burada kanun koyucu, paylı mülkiyete tabi bir mal

üzerinde, diğer eşe, payın kaşılığını vermek süretiyle o malın bölünmeden kendisine

bırakılması hususunda kanuni bir alım hakkı tanımıştır (TMK. m.226/2). Bu alım

hakkı, tasfiye sırasında kullanılabilir. Rejim sona ermeden yasal alım hakkının

kullanılmasına imkan yoktur. Bu hakkın kullanılması için “üstün yarar ve karşılığını

ödeme” şartlarının gerçekleşmesi gerekir.51

3.Katkı Payı(Değer Artış Payı Alacağı)

a. Kavram

Edinilmiş mallara katılma rejiminde iki temel dava ile karşılaşırız. Bunlardan

biri Kanunun 227’nci maddesinde düzenlenen “ değer artış payından doğan alacak

davası” yada “ Katkı Payı, katkı payı alacağı”52 diye adlandırılan dava türüdür.53

Ayrıca, bu rejimde eşlerden biri, diğerine ait bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine

veya korunmasına hiç yada uygun bir karşılık almaksızın katkıda bulunmuşsa tasfiye

sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı oranında alacak hakkına sahiptir.

(Değer artışı payında doğan alacak)

b. Koşulları ve Usul

Değer Artış payı Kanunun 227. maddesinde açık bir şekilde düzenlenmiştir.

“Eşlerden biri, diğerine ait malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya

korunmasına hiç yada uygun bir karşılık almaksızın katkıda bulunmuşsa, tasfiye

sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkısı oranında alacak hakkına

sahip olur ve bu alacak o malın tasfiye sırasındaki değerine göre hesaplanır; bir

değer kaybı söz konusu olduğunda, katkının başlangıçtaki değeri esas alınır.54 Böyle

bir malın daha önce elden çıkarılmış olması halinde hakim diğer eşe ödenecek

alacağı hakkaniyete uygun olarak belirler. Eşler yazılı bir anlaşmayla değer

artışından pay almaktan vazgeçebilecekleri gibi pay oranını da değiştirebilirler...”

Bu düzenleme ile bir eşin, diğerine ait bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine

veya korunmasına yaptığı katkı karşılığını alması kuralı getirilmiştir.

Malın edinilmesine iyileştirilmesine veya korunmasına yapılan katkı diğer eşinin

kişisel malına yapılabileceği gibi edinilmiş mallarına da yapılabilir. Katkıyı yapan eşin

diğer deyişin edinilmiş ya da kişilerin mallarına yaptığı katkı veya tasfiye sırasında

diğeri de eşten istemesi davasına değer artış payı davası ya da kısaca katkı payı

51 KILIÇOĞLU, Ahmet, Türk Medeni Kanununda Diğer Eşin Rızasına Bağlı İşlemler ve Yasal Alım

Hakkı, Ankara 2002, s.43.

52 “Katkı payı, katkı payı alacağı “ gibi kavramların daha çok 1.1.2002 tarihinden önceki katkılar için

kullanılan bir kavram olmasına rağmen bu tarihten sonraki değer artış payı kavramı yerine de

kullanıldığını görmekteyiz.

53 İkincisi “ katılma alacağı davası”dır (TMK. m.236-239), ki buna aşağıda değineceğiz.

54 Yani nominal değer kabul edilir.

----------------------- Page 23-----------------------

davası denmektedir. Bu yolla Kadıköy yapan ve iş diğeri eşin kişisel ya da edinilmiş

malında meydana gelen değer artışını isteyebilmektedir.

Katkının mutlaka, parasal veya para ile ölçülebilen maddi bir değer konularak

olması gerekir. Ev hanımı kadının salt ev işleri yapması katkı olarak kabul

edilmemektedir. Konuya ilişkin Hukuk Genel Kurul Karını aşağıya aynen alıyoruz:

“Yargıtay 2.Hukuk Dairesinin 4.6.2007 gün ve 8774–9394 sayılı ilamı ile;

(...Taraflar 27.04.1989' da evlenmişler, boşanma davası 18.04.2003 tarihinde açılmış

boşanma yönünde oluşan hüküm 06.07.2005 tarihinde kesinleşmiştir. Keçiören’deki

ev 11.04.1995' te, otomobil ise 19.08.1997 tarihinde alınmıştır.

Dinlenen tanıklar, davalı kadının 2000 yılında hediyelik eşya yapıp sattığını zaman

zaman da temizliğe gittiğini ifade etmişlerdir. Davacının davalıya ait evin ve

otomobilin edinilmesine katkıda bulunduğuna ilişkin bir beyan ve delil

bulunmamaktadır. Kadının, ev kadını olarak, evin yemek, temizlik gibi işlerini

yapması ve çocukların bakımını üstlenmiş olması, Türk Medeni Kanununun 227.

maddesi anlamında katkı sayılamaz. O halde, isteğin reddi gerekirken yazılı şekilde

hüküm kurulması doğru görülmemiştir.) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri

çevrilmekle yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda

direnilmiştir.

TEMYİZ EDEN:Davalı-K.Davacı Mehmet Ataş

HUKUK GENEL KURULU KARARI

Hukuk Genel Kurulu’nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği

anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

Birleşen davalar, boşanma ve katılma alacağı isteğine ilişkindir.

Davacı-K.Davalı Fatma Ataş vekili, tarafların boşanmalarına, nafakaya, manevi

tazminata, ev ve arabanın alımına yapılan katkı nedeniyle maddi tazminata

hükmedilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı-K.Davacı Mehmet Ataş, tarafların boşanmalarına karar verilmesini talep ve

dava etmiş, birleşen davanın reddini savunmuştur.

Yerel Mahkeme, tarafların boşanmalarına, çocukların velayetinin babalarına

verilmesine, Fatma Ataş’ın tüm taleplerinin reddine karar vermiş, Fatma Ataş’ın

temyizi üzerine Özel Daire boşanma, nafaka ve manevi tazminata ilişkin hükmü

onamış ancak tazminat istemi araç ve eve katkıya ilişkin olup bu iştek boşanmanın

eki olmadığından nisbi harç tamamlanmadan yargılamaya devam olunamayacağı

nedeniyle hükmü bozmuştur. Yeniden yapılan yargılama sonucu mahkemece katkı

alacağına ilişkin davanın kabulüne karar verilmiş, Davalı-K.Davacı Mehmet Ataş ‘ın

temyizi üzerine hüküm Özel Dairece yukarıdaki gerekçe ile bozulmuş, Yerel

Mahkeme kararında direnmiştir.

Yerel Mahkeme ile Özel Daire arasındaki uyuşmazlık kadının ev kadını olarak, evin

yemek, temizlik gibi işlerini yapması ve çocukların bakımını üstlenmiş olmasının Türk

Medeni Kanununun 227.maddesi anlamında katkı sayılıp sayılmayacağı

noktasındadır.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 1.1.2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu tarihten

önce 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi yürürlükte iken, taraflar; evlenme

mukavelesiyle kanunda muayyen diğer usullerden birini, kabul etmediklerine göre,

aralarında yasal rejim olan mal ayrılığı geçerlidir. (TKM. m.170) Taşınmaz ve araç,

taraflar arasında bu rejim geçerli iken edinilmiştir.

Mal ayrılığında; eşlerden her biri, kendi malları üzerinde tasarruf yetkisine ve intifa

hakkına sahiptir ve mallarının idaresi kendisine aittir. (TKM. m.186/1) Eşlerden her

birinin mallarının geliri ve kendi kazançları yine kendilerine aittir. (TKM. m.189)

----------------------- Page 24-----------------------

743 sayılı Türk Kanunu Medenisi'nin 152'nci maddesi gereğince evin intihabı, karı ve

çocukların münasip veçhile iaşesi kocaya aittir. 153'ncü madde gereğince de eve

kadın bakar. Başka bir ifade ile, 743 sayılı Türk Kanunu Medenisine göre; kadının

eve bakması ve ev işlerini yapması yasal ödevidir. 743 sayılı yasada, eşlerden birinin

edindiği mala, diğer eş katkı yapmış ise, sağladığı bu katkı karşılığını

isteyebileceğine ilişkin bir hüküm bulunmadığından, Yargıtay kararları ile; katkıyı

sağlayan eşin, diğerinden katkısı karşılığı genel hükümlere göre bir tazminat talep

edebileceği kabul edilmiştir. Şayet, eşlerden birinin edindiği mala, diğer eşin

doğrudan maddi bir katkısı yoksa, bu talep kabul edilemez. Başka bir ifade ile

kadının, ev işlerini yapması ve çocuklara bakmış olması, diğer eşin edindiği mala

katkı sayılamaz. Sonuç olarak; 1.1.2002 tarihinden önce, eşler arasında yasal mal

ayrılığının geçerli olduğu dönemde, kadın veya kocanın diğerinden katkı payı

karşılığı bir tazminat isteyebilmesi için mutlaka, parasal veya para ile ölçülebilen

maddi bir değer koymak suretiyle bir katkısının olması gerekir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, 227. maddesinde getirdiği düzenleme ile, bundan

önceki yasadaki boşluğu doldurmuştur. Evvelce Yargıtay kararlarıyla doldurulan

boşluk, açık hüküm konularak yasal hale getirilmiştir. 4721 sayılı Türk Medeni

Kanununun 227'nci maddesi gereğince; “eşlerden biri, diğerine ait malın

edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına hiç yada uygun karşılık almaksızın

katkıda bulunmuşsa, tasfiye sırasında, bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkısı

oranında alacak hakkına sahip olur ve bu alacak, o malın tasfiye sırasındaki değerine

göre hesaplanır.; bir değer kaybı söz konusu olduğunda katkının başlangıçtaki değeri

esas alınır. Böyle bir malın daha önce elden çıkarılmış olması halinde hakim, diğer

eşe ödenecek alacağı hakkaniyete uygun olarak belirler. Eşler yazılı bir anlaşma ile

değer artışından pay almaktan vazgeçebilecekleri gibi, pay oranını da

değiştirebilirler." Kuşkusuz, sözü edilen hüküm gereği değer artışı nedeniyle alacak

talep edebilmek için de, talepte bulunan eşin, diğer eşe ait malın edinilmesine,

iyileştirilmesine veya korunmasına parasal veya para ile ölçülebilen maddi bir katkı

sağlamış olması gerekir. Çalışmayan ve herhangi bir kazancı ve geliri bulunmayan

kadının, ev işlerinde harcadığı emeği, bu maddeye göre yine katkı sayılmaz ve kadın

bu emeğine dayanarak yine değer artışı için alacak talep edemez.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, evi dışında çalışmayan ve herhangi bir geliri ve

kazancı bulunmayan kadının, ev işlerinde sarfettiği emeğini, yasal rejim olan

"edinilmiş mallara katılma rejiminde" diğer eşin bu mal rejiminin devamı süresince

edinilen malları üzerinde, "katılma alacağı" hakkı (TMK. m.236 ve 239) tanımak

suretiyle yasal karşılığa bağlamıştır. Yasanın 236'ncı maddesinde yer alan hüküm

gereği; "her eş veya mirasçıları, diğer eşe ait artık değerin yarısı üzerinde hak sahibi

olurlar." 231 'nci madde "artık değerin" ne olduğunu ve nasıl bulunacağını

göstermiştir. "Artık değer, eklemeden ve denkleştirmeden elde edilen miktarlar da

dahil olmak üzere her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden, bu mallara ilişkin

borçlar çıkarıldıktan sonra kalan miktardır. Değer eksilmesi göz önüne alınmaz."

(m.231) Katılma alacağının hesabında "eklenecek değerler" yasanın 229'ncu

maddesinde, denkleştirmeden elde edilen miktarlar da Yasanın 230'ncu maddesinde

gösterilmiştir.

Somut olayda; taşınmaz ve araç, taraflar arasında mal ayrılığı rejiminin geçerli olduğu

dönemde edinilmiştir. Bu mallar, yeni rejime (edinilmiş mallara katılma) kocanın

"kişisel malı" olarak girmiştir. (TMK. m.220/2) Edinilmiş mal değildir. Çalışmayan,

herhangi bir geliri ve kazancı bulunmayan davacı kadının bu malların edinilmesine

herhangi bir katkısı kanıtlanamamıştır. Bu nedenle, davacı; katkı payı karşılığı veya

değer artış payı nedeniyle davalıdan alacak talebinde bulunamaz. Taraflar arasındaki

----------------------- Page 25-----------------------

1.1.2002 tarihinden itibaren başlamış olan edinilmiş mallara katılma rejimi, boşanma

davasının açıldığı 18.4.2003 tarihinde sona ermiştir. (TMK. 225/2) Kocanın kişisel

mallarının, yeni rejim döneminde geliri varsa (kişisel malların geliri edinilmiş maldır)

kadın ancak, bu edinilmiş mal üzerindeki varsa "katılma alacağını"(TMK. m. 236 ve

239) isteyebilecektir. Davacının edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiye edilerek

katılma alacağının tahsiline ilişkin bir davası ise bulunmamaktadır .

Bu itibarla, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına

uyulması gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi doğru bulunmamıştır. O halde usul

ve yasaya uygun olmayan direnme kararı bozulmalıdır.”55

Değer artış payının mal rejimi sona ermedikçe istenemeyeceğini, diğer bir

ifadeyle değer artış payının ancak tasfiye sırasında istenebileceğini bir kez daha

hatırlatmak isteriz.

Değer artış payı ya da katkı payının nasıl hesaplanacağına bir örnek üzerinde

görmeye çalışalım Katkı hesabına örnek gösterecek olursak;

Tarafların 5. 8. 2001 tarihinde evlendiklerini eşlerden kocanın 14.4.2002 de

Devlet Hastanesinde Uzman Hekim olarak göreve başladığını aynı zamanda özel

muayenehane işlettiğini birikimleri ile 8. 8. 2004 tarihinde 100.000 TL ye bir ev satın

aldığını varsayalım. Kadının ise çalışmadığını düğünde takılan ziynetleri satmak

suretiyle ve babasından miras kalan otomobili 10.000 TL ye satarak evin alımı

sırasında kocasına verdiğini, kocanın da kendi parasını ekleyerek evi aldığını

düşünelim. 8 8 2004 tarihi itibariyle kadının eve katkısı 2/10 ya da %20 dir. Kocanın

güven sarsıcı davranışları nedeniyle kadın tarafından 4 .7. 2007 tarihinde açılan dava

sonucunda tarafların 3 .12. 2009 tarihinde kesinleşen kararla TMK m.166/1 Uyarınca

uyarınca boşandıklarını kabul edelim. Bu evin tasfiye sırasındaki değeri 240.000 TL.

olsun. Kadının isteyeceği değer artış payı 240.000x 2/10= 48.000 TL dir. Kadının

boşanma davası açacağını anlayan kocanın bu evi boşanma davasından önce

statdığını düşünelim. Bu durumda kadınlar önlenecek değer artış payının hakim

tarafından hakkaniyete uygun şekilde belirleneceğini maddedeki düzenlemeden

anlamaktayız ( TMK 227)

Verilen bu örnekte kocanın olarak kendi adına tescil ettirdiği evin ince işlerini

kadının yeni ziynetlerini satmak suretiyle yaptırdığını varsayalım. Bu durumda da

kadının evinin iyileştirilmesine katkıda bulunduğu anlaşılacaktır ve hesaplama

yöntemi aynıdır

Katkıdan sonra değer artışı değil de sözgelimi deprem nedeniyle evin duvarında

çatlak oluştu ve değer kaybı söz konusu olduysa durumu ne olacaktır. İşte bu

durumda da yasa koyucu katkı yapanın en azından yapmış olduğu başlangıçtaki

katkı oranında diğeri geri istiyebilireceği kabul edilmiştir.56

Katkı payının hesaplanmasında 1.1.2002 den önceki dönem için kocanın

bakım( 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi m. 152) yükümlülüğü göz önünde

bulundurulmalıdır.57

55 HGK, 18.06.2008,E. 2008/2-432 –K.2008/444.

56 Katkının nominal değeri diyebiliriz.

57 “Toplanan delillerden, davacının, davalıya ait arsa üzerine inşa edilen evin yapımına katkıda

bulunduğu gerçekleşmiştir. Davacının, Türk Kanunu Medenisinin 152. maddesinden kaynaklanan eşin

ve çocukların iaşe yükümlülüğü de gözetilerek , gelirinden sağlayabileceği katkının, gerektiğinde

bilirkişiden bu konuda görüş de alınmak suretiyle oran olarak tespiti, belirlenen bu orana göre

davacının katkısı oranında alacağının malın tasfiye sırasındaki değeri esas alınırak hesaplanması

istek de gözetilerek hasıl olacak sonuç uyarınca karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile hüküm

tesisi doğru görülmemiştir.” 2. HD, 13.06.2007, 2006/16503 2007/9962.

----------------------- Page 26-----------------------

Yukarıdaki örnekte de anlaşılacağı üzere 1 1 2002 tarihinden sonraki katkı için

tasfiye tarihindeki değer , 1 1 2002 tarihinden önceki katkı payı için dava tarihindeki

değerinin esas alınacaktır.

Burada değer artış payı alacağı için şunu da belirtmek isteriz ki, tarafların her

ikisi de bir ücret karşılığı çalışıyorlar ya da her ikisinin de gelirleri varsa bu ekonomik

koşulları göz önünde bulundurularak bir eşin diğerinin edimlerine katkısı olduğu

varsayılır. Bu bağlamda katkı oranında tarafların gelirlerine vs göre özellikle 1 1

2002’den önceki dönem için katkı payı isteniyorsa kocanın 743 sayılı türk kanunu

medenisinin 152. maddesi uyarınca bakım yükümlülüğünün de göz önünde

bulundurulması gerekir. Bu gibi durumlarda uzman bilirkişi görüşünden istifade

edilmesinden fayda vardır. 58

Hemen belirtelim ki, eşler; yazılı bir anlaşma ile değer artışından pay

almaktan vazgeçebilecekleri gibi, pay oranını da değiştirebilirler. Buna ilişkin

anlaşmanın geçerliliği için yazılı şekilde yapılmış olması şarttır.

Aksine bir anlaşma yoksa, değer artış payı alacağına, tasfiyenin sona ermesinden

itibaren talep halinde faiz yürütülür.

c. İstenebilme ve Değerlendirme Zamanı

Değer artış payı davasının açılabilmesi için, mal rejiminin sona ermiş olması

gerekir. Boşanma ve evliliğin iptali davası devam ederken değere artış payı için dava

açılmış ise bu davaların sonucu bekletici mesele yapılır. Dava boşanma ve evliliğin

iptali davası ile birlikte açılmışsa tefrik edilir.59 Şayet boşanma veya evliliğin iptali

davası redle sonuçlanacak olursa, o takdirde, tefrik edilmiş olan bu davaların esasıyla

ilgili karar verilemeyecek, açılan dava “ mal rejimi sona ermediğinden değer artış

payı davasının esası hakkında karar verilmesine yer olmadığına “ şeklindeki hüküm

kurulmalıdır.

Değer artış payı tasfiye anındaki değere göre hesaplanır ( TMK m.227/1).

Tasfiye anının hâkimin tasfiye kararı verdiği tarih olduğunu unutmamak gerekir.

Tartışmaları bir yana tasfiye tarihi mal rejiminin sona erdiği ya da evlilik birliğinin

sona erdiği beyan değer artış payın davasının açıldığı tarih değildir. Kuşkusuz

tasfiye konusunda taraflar aralarında bir sözleşme yapmışlarsa bu tarihin tasfiye

tarihi olduğunu kabul etmek gerekir. Böyle bir paylaşma yok ise hâkimin tasfiyeye

karar verdiği tarih diğer bir ifadeyle karar tarihi tasfiye tarihidir. Kuşkusuz bu noktada

58 “Taraflar 24.02.1975 tarihinde evlenmiş, 3.3.2004 tarihinde boşanmışlardır. Dava konusu 228

parseldeki bahçeli kargir evin 10.12.1984 tarihinde taraflar arasında mal ayrılığı rejiminin geçerli

olduğu dönemde satın alındığı ve davalı koca adına tescil olunduğu konusunda bir duraksama yoktur.

Davacının taşınmaz alımına ve ev yapımına ziynetleri bozdurmak, halılarını vermek ve halı dokumak

suretiyle katkıda bulunduğu sabittir. Yetersiz bilirkişi raporuna dayanılarak karar verilmesi doğru

bulunmamıştır.Mahkemece yapılacak iş; tarafların evlilik birliği içinde taşınmazın edinildiği tarih

10.12.1984’den evin tamamlandığı 1986’da dahil olmak üzere geçen dönemde kocanın tüm gelirlerini

tespit etmek, davalı kocanın bu dönemdeki geçim yükümlülüğünü de (743 s TKM md.152) göz

önünde bulundurarak evin edinme tarihindeki değeri ile davacının edinme tarihindeki dört adet bilezik,

bir adet ondörtlük altın, 5 m² lik 8 adet Demirci Halısı ve 2 yıl boyunca ayda iki halı dokuduğu da sabit

olduğuna göre bunları hesaplayarak katkısını belirlemek, katkı bedeli ile taşınmazın bedelini

oranlamak, bulunan oranın taşınmazın dava tarihindeki sürüm değeri üzerindeki katkı miktarını

belirlemek, gerektiğinde bu konuda bilirkişi veya bilirkişiden, Yargıç ve Yargıtay denetimine elverişli

raporlar almak ve varılacak sonuç uyarınca karar vermektir”. 2.D, 07.07.2008, 2008/10251- 9980.

59 Unutmamak gerekiri ki gerek değer artış payı gerekse katılma alacağı davaları, boşanma veya

evliliğin iptali davasıyla birlikte açılmış ise; bunlar için dava dilekçesinde “harca esas” bir değer

gösterilmeli ve gösterilen bu değer üzerinden ayrıca nispi peşin harç yatırılmış olmalıdır.

----------------------- Page 27-----------------------

alınacak bir bilirkişi raporundaki hesabın karar tarihinden önceki bir tarihte yapı

olacağı açıktır. Bu noktada tasfiye tarihindeki değer belirlenmemiş olacaktır de

edilebilir. Önemli olan karar tarihine yakın bir hesaplama yapılmasıdır. Hesaplama

tarihi karar tarihine uzasa bu takdirde elbette bilirkişiden ek bir rapor alınabileceği

gibi hâkim fiyat endekslerindeki artış gibi birtakım kriterlerle değer artışını kendisi

hakkaniyet çerçevesinde gerçekleştiredebilir.

Değer artışına konu malın daha önce elden çıkarılmış olması halinde hakim, diğer

eşe ödenecek alacağı hakkaniyete uygun olarak belirler ( TMK m.227/2).

bb. Görev Ve Yetki

Değer artış payı davalarında görevli mahkeme aile mahkemesi yoksa bu

sıfatla bakan asliye hukuk mahkemesidir. 1. 1. 2002 tarihinden önce açılmış dava

varsa görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme yukarıda

açıklanmış olup TMK 214 uyarınca belirlenir.

4. (Artık Değere) Katılma Alacağı

a. Tanım ve kavram

Edinilmiş mal olarak katılma rejiminin tavsiyesinde katılma alacağı ya da diğer

bir ifade ile artık değere katılma alacağı ilkesi benimsenmiş olup, istisnalar dışında,

diğer mal rejimlerinin aksine ayın olarak paylaşma kabul edilmemiştir. Bu müessese

kanunda “her eş veya mirasçıları diğer eşe ait artık değerin yarısı üzerinde hak sahibi

olurlar alacaklar takas edilir”(TMK 236/1) şeklinde ifade edilmiştir.60 Özetle eşlerden

birinin artık değerinin yarısı diğer eşin artık değer alacağıdır.61

b. Katılma alacağı davası

aa. Tarafları

Katılma alacağı davasında davacı aslında eşlerden birisidir. Ancak katılma

alacağının temliki62 mümkündür.63 Katılma alacağı dava sında davalı diğer eştir.

Diğer eşin onamı olmadan yapılan kazandırmalar da bu malların edinilmiş mallara

değer olarak eklenmesi gerekeceğinden(TMK m.229 ) 3. kişiler de bu durumda davalı

olabilirler. Eşlerin ölüm halinde mirasçılarının da davacı veya davalı olabileceği

unutulmamalıdır.

bb. Görev ve Yetki

Katılma alacağı davalarında görevli mahkeme aile mahkemesi, aile

mahkemesi bulunmayan yerlerde bu sıfatla davaya bakan asliye hukuk

60 Bu kural Anayasa m. 41/1, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine ek 7 nolu protokolün 5.maddesinde

yer alana eşeler arası eşitlik ilkesinin bir sonucu olarak, Türk Medeni Kanunun da aile hukuku

konusunda eşlerin eşitliğini benimseyen temel felsefesinin bir yansımasından ibarettir.

61 DURAL/ ÖĞÜZ/ GÜMÜŞ, s. 389.

62 Borçlar Kanunu m. 162. Kuşkusuz katılma alacağına temlik alan kişinin de al rejiminin sona ermesini

beklemesi gerekecektir.

63 GENÇCAN, s. 527.

----------------------- Page 28-----------------------

mahkemeleridir. Yetkili mahkeme yukarıda açıklanmış olup TMK 214 uyarınca

belirlenir.

cc. Yargılama Usulü

Katılma alacağının istenebilmesi için mal rejiminin sona ermesi gerekir. Bu

nedenle açılmış bir boşanma ya da evliliğin iptali davası varsa sonucu beklenir.

Katılma alacağı davası boşanma veya evliliğin iptali davası ile birlikte açılmışsa tefrik

edilir.64 Şayet boşanma veya evliliğin iptali davası redle sonuçlanacak olursa, tefrik

edilmiş olan katılma alacağı davasının esasıyla ilgili karar verilemeyecek, açılan

dava hakkında “ mal rejimi sona ermediğinden katılma alacağı davasının esası

hakkında karar verilmesine yer olmadığına “ şeklindeki hüküm kurulmalıdır.65

Bu haller yoksa yani mal rejimi sona ermemişse ve açılmış bir boşanma

ya da evliliğin iptali davası yoksa dava ret edilir.

Yeri gelmişken bir hususa değinmek istiyoruz. Bir eş bütün mallar için katılma

alacağı istemek zorunda değildir. Tek bir malda, sözgelimi diğer eş adına kayıtlı

evdeki katılma alacağını tek başına isteyebilir.

dd. Zamanaşımı

Şayet eşler seçimlik mal mal rejimlerinden birisi konusunda aralarında bir

sözleşme yapmışlar ise borçlar kanunu m.125 uyarınca zamanaşımı süresi 10 yıldır.

Eşler arasında bir mal rejimi sözleşmesi yoksa mal rejimi boşanma veya evliliğin iptali

nedeniyle sona eriyorsa bu kararların kesinleşmesinden itibaren bir yıldır( TMK m.

178). Diğer hallerde mal rejiminin sona ermesinden veya katılma alacağının varlığının

öğrenilmesinden itibaren bir yıl ve her halükarda 10 yıldır.66

64“Davacıkarşılık davalı kadının katılma alacağına ilişkin davasının görülebilmesi için eşler arasında ge

çerli bulunan edinilmiş mallara katılma rejiminin (TMK.md.218-

241) sona ermesi (TMK.md.225) gerekmektedir.

Dava dilekçesinde boşanma isteminde de bulunulduğu gözetildiğinde mahkemece, katılma alacağı da

vasının tefriki, tefrik edilen katılma alacağı davasında boşanma davasının sonuçlanmasının beklenme

si, boşanma kararı verildiği takdirde eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejimi boşanma davasının

açıldığı tarihten ibaren (TMK. md. 225/2) sona ereceğinden katılma alacağı istemi konusunda incelem

e yapılarak sonucu uyarınca bir karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde katılma alacağı isteminin esa

sı hakkında karar verilmesi doğru bulunmamıştır.” 2.HD, 18.03.2008, 2007/6285- 2008/3630.

65 KAMACI, a.g.m, s.10.

66 Bu bu konuda Yargıtay 2. hukuk dairesi ile 8. hukuk dairesi arasında görüş ayrılığı vardır. 2. Hukuk

dairesi katılma alacağı davasında 10 yıllık zamanaşımı süresini kabul etmektedir. Konuya yaklaşım

bakımından Dairenin görüşünü aynen aşağıya alıyoruz:” Dava, edinilmiş mallara katılma rejiminin

tasfiyesine yönelik olup 25.8.2005 tarihinde açılmıştır.

Boşanma davası 16.9.2002 tarihinde açılmış, tarafların boşanmalara ilişkin karar 2.6.2004

günü kesinleşmiştir.

Davalı vekili 24.10.2005 havale tarihli dilekçesinde Türk Medeni Kanununun 178. maddesinde

yazılı bir yıllık süre geçtiğinden bahisle zamanaşımı definde bulunmuş, mahkemece dava tarihi ile

boşanma hükmünün kesinleştiği tarih arasında bir yıldan fazla zaman geçtiği gerekçesiyle davanın

zamanaşımı nedeniyle reddine karar verilmiştir.

Katılma alacağının zamanaşımı konusunda 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununda bir hüküm

mevcut değildir. Borçlar Kanununun 125. maddesi uyarınca; kural olarak alacak davaları on senelik

zamanaşımına tabidir. Borçlar Kanununun 125. maddesindeki “bu konuda başka suretle hüküm

mevcut olmadığı takdirde her dava on senelik müruru zamana tabidir” hükmündeki (her dava)

sözcüklerini “bütün alacaklar” tarzında anlamak gerekir. Zamanaşımının başlangıcı da mal rejiminin

sona erdiği tarihtir. (MK.m.225) Türk Medeni Kanununun genel nitelikli hükümler kenar başlığını

taşıyan 5. maddesi uyarınca Borçlar Kanununun zamanaşımına ilişkin hükümleri uygun düştüğü

ölçüde tüm özel hukuk ilişkilerine uygulanır. Olayda, 10 yıllık zamanaşımı süresinin uygulanması

----------------------- Page 29-----------------------

d. Katılma Alacağının(artık değerin)Hesaplanması

aa. Aktiflerin tespiti

Katılma alacağının hesaplanmasında, mal rejiminin sona erme anındaki

durumlarına göre, eşlerin kişisel malları ile edinilmiş malları ayrılır (TMK.

m.228/1).Diğer bir ifade ile mallar kümelenir. Edinilmiş mallar yukarıda anlatılan

ilkeler çerçevesinde belirlenir. Eşlerden birine sosyal güvenlik veya sosyal yardım

kurumlarınca yapılmış olan toptan ödemeler veya iş gücünün kaybı dolayısıyla

ödenmiş olan tazminat, toptan ödeme veya tazminat yerine ilgili sosyal güvenlik veya

sosyal yardım kurumunca uygulanan usule göre, ömür boyu aylık irat bağlanmış

olsaydı, mal rejiminin sona erdiği tarihte bundan sonraki döneme ait iradın peşin

sermayeye çevrilmiş değeri ne olacak idiyse, tasfiyede o miktar da kişisel mal olarak

hesaba katılır (TMK. 228/2). Buna göre edinilmiş mallar şunlardır:

aaa. Mevcut edinilmiş mallar

Mal rejiminin sona erdiği sırada mevcut olan edinilmiş mallar tasfiye anındaki

sürüm değerleriyle hesaba katılacaktır(m.232, 235/1) Kural basittir: Mal rejiminin

sona erdiği tarihte mevcut olan malların tasfiye tarihindeki67 sürüm değerleri esas

alınacak ve bu aktifler arasında yer alacaktır.

gerekir. Bu nedenle davalının zamanaşımı itirazının reddi ile işin esası hakkında gösterilecek deliller

toplanarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya

aykırıdır” 2.HD, 05.02.200, 2006/9383- 2007/1228.

8. hukuk dairesi ise TMK 178 uyarınca bir yıllık zamanaşımı süresini kabul etmektedir:” Davacı

Mehmet Erol Kepezlioğlu vekili, davalı adına kayıtlı 1463 ada 34 parseldeki 4 numaralı bağımsız

bölümün alımındaki katkısı nedeniyle davalı eşinden katkı payı alacağı isteğinde bulunmuştur.

Davalı Hafize Araz vekili, süresinde verdiği cevap dilekçesinde zamanaşımı defi’nde bulunmuştur.

Mahkemece, davanın kabulüyle 16.202 YTL’nin yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya

verilmesine karar verilmesi üzerine; hüküm, davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.

Taraflar 6.3.1987 tarihinde evlenmiş, 24.9.2002 tarihinde açılan dava sonucu boşanmalarına karar

verilmiş, hüküm 30.6.2004 tarihinde kesinleşmiştir. Eşler arasında boşanma davasının açıldığı

tarihte mal rejimi sona ermiştir(TMK.nun 225/son).

Taraflar arasında evlilik tarihinden 1.1.2002 tarihine kadar mal ayrılığı (TMK. m. 170.), bir yıl içinde

başka mal rejimini seçmediklerinden 24.9.2002 tarihine kadar ise edinilmiş mallara katılma rejimi

geçerlidir.(4722 s.K. md. 10/1, 4721 s.K. TMK md. 202/1.).

TMK.nun 178.maddesinde, “evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları,

boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.” hükmüne yer

verilmiştir. Somut olayda, boşanma kararı 30.6.2004 tarihinde kesinleşmiş görülmekte olan dava ise

bir yıllık zamanaşımı süresi geçirildikten sonra 6.11.2006 tarihinde açılmıştır. Davalı vekili süresinde

sunduğu cevap dilekçesinde zamanaşımı def’inde bulunmuştur. Davanın zamanaşımı süresinin

geçmiş olması nedeniyle reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde esasa ilişkin kabul kararının

verilmesi doğru görülmemiştir.” 8.HD, 26.05.2009, 2009/873-2621.- öğretideki konuya ilişkin

tartışmalara girmiyoruz.

67 Tasfiye tarihinin karar tarihi olduğunu unutulmamalıdır. Elbette harici bir taksim varsa durum farklıdır

ve yukarıda izah edilmiştir.

----------------------- Page 30-----------------------

bbb. Eklenecek Değerler

Aşağıda sayılanlar, edinilmiş mallara değer olarak eklenir. (TMK. m.229)

Edinilmiş mallara hesapta eklenecek olanların değeri, malın devredildiği tarih esas

alınarak hesaplanır (TMK. m.235/2). 68

i. Onamsız Karşılıksız

Kazandırmalar

Eşlerden birinin, mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin

rızasını almadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalardır ve

bunlar da aktiflerin hesabında esas alınır.

ii. Kasıtlı Devirler

Bir eşin, mal rejiminin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak

kastıyla yaptığı devirlerdir ki bunlar o eşin aktifleri arasında yer alır.

ccc. Denkleştirme

Eşlerden birinin kişisel mallara ilişkin borçları edinilmiş mallardan karşılanmış

ise ve de tasfiye sırasında denkleştirme talep edilmişse kişisel malların, edinilmiş

mallardan karşılanan borçları aktif hesabına eklenir(TMK 230/1).

bb. Pasiflerin Tespiti

aaa. Katkı payı (değer artış payı)

Eğer katkı varsa, diğer eşe ödenmesi gereken Türk Medeni Kanununun

227’nci maddesi gereğince değer artış payından doğan alacak da pasifi oluşturur.

Değer artış payının ne olduğunu yukarıda açıkladığımız için ayrıntıya girimyoruz.

bbb. Kişisel Maldan Edinilmiş Mala

Giden Karşılıklar(Denkleştirme)

Edinilmiş malların borçları ödenirken kişisel mallar kullanılmışsa ve

denkleştirmede talep edilmişse, edinilmiş malların kişisel mallardan karşılanan

borçları pasiflere eklenir (m.230/1).Değerlendirme değer artış payı kurallarına göre

yapılır. Nitekim Kanunda; “Bir mal kesiminden diğer kesimdeki malın edinilmesine,

iyileştirilmesine veya korunmasına katkıda bulunulmuşsa, değer artması veya

azalması durumunda denkleştirme, katkı oranına ve malın tasfiye zamanındaki

değerine veya mal daha önce elden çıkarılmışsa hakkaniyete göre yapılır” (TMK

230/son) ifadesi kullanılmıştır.

68“ Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle * davalının

taşınmazdaki payını davadan önce 24.04.2004 tarihinde elden çıkardığına göre bu tarih itibarıyla

belirlenen değerinin esas alınarak katkı alacağının hesaplanması gerekirken hesaplamanın

taşınmazın dava tarihindeki değeri üzerinden yapılması doğru değil ise de hükmedilen miktarın

hakkaniyete uygun olduğunun anlaşılması karşısında yerinde bulunmayan temyiz isteğinin reddiyle

usul ve kanuna uygun olan hükmün ONANMASINA” 2.HD, 02.06.2008, 2007/9118 - 2008/7790.

----------------------- Page 31-----------------------

ccc. Borçlar

Mal rejiminin sona erdiği sırada mevcut olan edinilmiş malların hala bir borcu

varsa bu borç da pasifler arasında yer alır.

Her borç, ilişkin olduğu mal kesimini yükümlülük altına sokar. Bir borcun

edinilmiş mallara mı yorsa kişisel mallara mı ait olduğu tespit edilemiyorsa edinilimiş

malların borcu olduğu kabul edilir (TMK. 229/2)

c. Katılma Alacağının(Artık Değerin) Bulunması Ve Paylaştırılması

aaa. Artık Değerin Bulunması ve Formül

Artık değer aktiflerden pasiflerin indirilmesi ile elde edilen değerdir

Nitekim Kanunda “ artık değer; eklemeden ve denkleştirmeden elde edilen miktarlar

da dahil olmak üzere, her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden, bu mallara

ilişkin borçlar çıkarıldıktan sonra kalan miktardır” (TMK. m.231) şeklinde ifade

edilmiştir.

Katılma alacağının hesabında şu formül yol gösterici olacaktır.69

Mal rejiminin TMK 229 Edinilmiş

sona erdiği uyarınca mallardan

anda mevcut varsa kişisel

olan malların + eklenecek + mallara giden = AKTİF

tasfiye değerler(elde değerler(TM

anındaki n çıkarma K 230)

değerleri tarihindeki

değer)

Edinilmiş varsa ve Kişisel

malın istenmişse maldan

borçları diğer eşe edinilmiş

+ ödenecek + mala giden = PASİF

değer artış karşılıklar(

payı(TMK denkleştirm

227) e)

ARTIK DEĞER= AKTİF - PASİF

Kuşkusuz alacaklar varsa takas edilecektir(TMK 236).

Artık değerin 1/2'si talep edilebilir ki işte buna katılma alacağı denilmektedir.70

69 Formül için bkz . KAMACI, a.g.m, s. 12.

----------------------- Page 32-----------------------

Şimdi konuyu bir örnekle anlamaya çalışalım:

Taraflar 1 3 2002 tarihinde evlenmişler, evlenirken kadına kocanın ailesi

tarafından 4000 TL diğerinde, Kadının kendi ailesi tarafından ise 5000 TL altın

takılmıştır. Kocaya ise düğüne gelen yakınları tarafından 1000 TL diğerinde küçük

altın ve 3000 TL para ve 2000 EURO takılmıştır. Evlendikleri sırada kocanın 1 adet

otomobili vardır. Sıhhiyede kabzımal olan kocanın babası kocaya cebeci keskin

sokakta 1 adet daire hediye etmiş ve taraflar bu evde oturmaya başlamışlardır. Koca

hakim adayı olarak Anakarada staja başlamıştır. kadın ise anasınıfı öğretmeni olup

kocanın da isteğiyle evlilik süresince çalışmamıştır Stajın bitimi koca kura çekerek

ankaradan ayrılmış, cebecideki evi ise 14. 4 .2003 tarihinde aylık 400 TL ye kiraya

verilmiş kira parası her ay düzenli olarak hesaba yatırılmış ve her yıl kira kontratında

belirtilen oranlarda zam yapılmıştır. Ülkenin değişik yerlerinde görev yapan koca

Anakaraya tayin olmuş, 5 6 2006 tarihinde cebecideki ev 100.000 TL ye kocanın

otomobili ise 10.000 TL ye satılmış, kadının altınları ise 10.000 TL satılmak suretiyle

kocanın aldığı maaşlarla yapılan 70.000 TL tasarrufa eklenmesi suretiyle 190.000

TLye Ankara Elvankent’te banka bloklarında 1 adet 4 + 1 daire satın alınmış ve koca

adına tescil edilmiştir. Bu arada 6 8 2006 tarihinde kadının babası vefat etmiş,

kadının babasından tevarüsen çok sayıda taşınmaz ile 10.000 TL nakit para intikal

etmiştir. Kadına intikali eden bu 10.000 TL ile koca adına Elvankent te alınan evin iç

dekorasyonu mutfak dolapları vs gibi işleri yaptırılmak suretiyle ev oturulacak hale

getirilmiştir. Bankada açılan ve cebecideki evin kira bedelini yatırıldığı hesapta 5 6

2006 tarihi itibariyle 18000 TL biriktiği görülmüştür. Bu para ile de aynı tarihlerde bir

otomobil alınarak trafikte koca adına tescil edilmiştir. Çıkan tartışmalar sonucunda

kadın tarafından 3 2 2007 tarihinde boşanma davası açılmış, TMK 166/1 uyarınca

tarafların boşanmalarına karar verilmiş, boşanma kararı derecattan geçerek 1. 4

.2008 de kesinleşmiştir. Kadın 16 9 2008 tarihinde aile mahkemesine açtığı dava ile

mal rejiminin tasfiyesini ve aynı zamanda ziynetlerini satmak suretiyle kocanın almış

olduğu eve katkıda bulunduğunu iddia ederek değer artış payı istemiştir.

Mahkeme tüm delilleri toplayarak, Koca adına olan taşınmaz başında 9 6 2009

tarihinde keşif yapmış, bilirkişiler taşınmazın değerinin keşif tarihi itibarıyla 300000 TL

olduğunu belirtmişlerdir. Aynı tarihte kocanın otomobilinin değeri ise 20.000 TL olarak

tespit edilmiştir. Mahkeme 30.6. 2009 tarihinde tasfiyeye karar vermiştir. Şimdi

tasfiyede göz önünde bulundurulacak hususları ve bu arada artık değeri dolayısıyla

kadının katılma hesabını bulmaya çalışalım.

o Öncelikle kadının kişisel malları; kadına gerek kendi ailesi gerekse de

kocanın ailesi tarafından takılan ziynetler onun kişisel mallarıdır.

Babanın ölümüyle kadına intikal eden gerek taşınmazlar gerekse de

para yani miras payı kadının kişisel malıdır.

o Kadının edinilmiş mallar; kadının edinilmiş malı bulunmamaktadır.

o Kocanın kişisel malı olarak; kocaya cebeci de babası tarafından hediye

edilen ev kişisel malıdır. Kocaya evlenme sırasında takılan altınları ile

paralar onun kişisel malıdır.

70 Konu hakkında rafine bilgisi olmayanlar; edinilmiş mallara katılma rejimini, “her eş diğer eşin

mallarının yarısını isteyebilir “ derler. Bu yanlış bilgi, artık değerin yarısı üzerindeki hak sahipliğini

karıştırmak suretiyle oluşmaktadır.

----------------------- Page 33-----------------------

o Kocanın edinilmiş malları; kocanın evlilik birliğinin devamı süresince

çalışmasının karşılığı olarak aldığı maaşla yaptığı birikimler onun

edinilmiş mallardır. Yine hocaya babası tarafından hediye edilen ev

kişisel mal ise de bu evin kirası edinilmiş maldır.

o Kişisel malın semereleri edinilmiş mal olacağından Cebecideki ev

kişisel mal iken evin kirası edinilmiş maldır. Bu kira parası ile alınan

otomobil ise edinilmiş malın yerine geçen değerdir.

Önce kadının TMK 227 maddesi uyarınca değer artış payı alacağını bulalım.

Edinme tarihinde ev 200.000 TL olup, kadının katkısı ev edinilmesinde 10.000

TL ve iyileştirilmesinde 10.000 TL olmak üzere toplam 20.000 TL katkı yapmış,

dolayısıyla katkı oranı % 10 dur. Keşif tarihi karar tarihine yakın olduğundan bu

değeri tasfiye tarihindeki değer olarak alabiliriz. Dolayısıyla tasfiye tarihindeki değer

300.000 TL olup kadının değer artış payı alacağı 300.000X 10/100= 30.000TL dir.

Kadının değer artış payı alacağını bu şekilde bulduktan sonra, şimdi

kocanın edinilmiş mallarını bulalım. Bunun için öncelikle TMK 230/son uyarınca

kocanın kişisel mallarının denkleştirilmesini yapalım. Koca kişisel malı olan evi

100.000 ve otomobili 10.000 TL ye satmak suretiyle yeni evin edinilmesine katkıda

bulunmuştur. Ev 200.000 TL ye edinildiğine göre katkı oranı 110.000/ 200.000 yani %

55 dir. Evin tasfiye tarihindeki değeri 300.000TL olduğuna göre denkleştirmede

kocanın kişisel malı 300.000x55/100 = 165.000 TL dir .

Kadının değer artış payının düşülmesi ve kocanın kişisel mallarının

denkleştirilmesi sonucu evdeki artık değer 165.000+30.000=195.000TL, 300.000-

195.000=105.000TL.

Kocanın diğer edinilmiş malı otomobil ise tasfiye tarihinde 20.000TL

olup

Artık değer toplam 125.000TL dir. İşte kadının artık değere katılma alacağı

125.000/2=62.500 TL dir.

bbb. Artık Değerin Paylaştırılması

Eşlerin müşterek olmayan çocukları ve onların alt soylarının saklı paylarını

zedelememek koşuluyla artık değere katılmada mal rejimi sözleşmesiyle başka bir

esas kabul edilebilir. Anlaşma yoksa aşağıdaki yasal usullerle paylaşma yapılır.

i.Artık Değerin Eşit Paylaşımı Esası

Her eş veya mirasçıları, diğer eşe ait artık değerin yarısı üzerinde hak sahibi

olurlar(TMK. m.236/1). Defaatle ifade edildiği üzere bu katılma alacağıdır.

ii. Zina Veya Hayata Kast Nedeniyle

Boşanma Halinde Paylaştırma

Zina veya hayata kast nedeniyle boşanma halinde hakim kusurlu eşin katılma

alacağının azaltılmasına veya kaldırılmasına karar verebilir(TMK. m.236/2).

Kanaatimizce, zina veya hayata kast nedeniyle katılma alacağının kaldırılması ya da

azaltılması için bu nedenle verilmiş kesinleşmiş bir boşanma hükmünün bulunması

gerekir. Diğer bir ifadeyle evlilik birliğinin sona ermesine ilişkin boşanma kararının

----------------------- Page 34-----------------------

TMK 161 veya 162 maddeleri uyarınca verilmiş olması gerekir.71 Zira madde

metninde açıkça “zina veya hayata kast nedeniyle boşanma halinde”(TMK 236 /2)

ifadesi kullanılmıştır.

iii. Artık Değerin Sözleşmeye Göre

Paylaşılması

Artık değerin paylaşımında mal rejimi sözleşmesi ile yarı yarıya oranı

değiştirilebilir. Velev ki bu anlaşma eşlerin ortak olmayan çocuklarının ve onların

altsoylarının saklı paylarını zedelemiş olmasın(TMK 237).

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SEÇİMLİK REJİMLER

I. MAL AYRILIĞI REJİMİ

A. Kavram ve Önem

Mal ayrılığı rejimi gerek 743 sayılı Türk kanunu medenisi döneminde yasama

rejimi olması nedeniyle halen önceki evliliklere uygulanıyor olması gerekse de

olağanüstü mal rejimi olması nedeniyle önemlidir. Kanunda 242 ve 243. maddelerde

düzenlenmiş olup 243. maddede paylaşmalı mal ayrılığı rejimine gönderme yapılarak

göreceli olarak rejimin kapsamı genişletilmiştir.

B. Özellikleri ve sona ermesi

Bu rejimin en büyük özelliği gerekli işler arası ilişkiler gerekse de tasfiye

bakımından basit bir sistem getirmesidir. Mal ayrılığı rejiminde (TMK. m.242-243)

Eşlerden her birinin malı, geliri ve kazancı kendisine aittir. Eşlerden birine ait bir mal

üzerinde diğer eşin herhangi, bir hakkı yoktur. Diğer bir ifadeyle her bir eşin malı

diğerinden ayrı ve bağımsızdır. Evlilik sırasında her biri işin getirdiği mal kendisine ait

olduğu gibi evlilik birliği süresinceden mallar kim tarafından kazanmamışsa ona aittir.

Bu paragrafın başında rejimin oldukça basit bir sistem getirdiğini söylerken şunu ifade

etmek istedik: edinilmiş mallara katılma rejiminde olduğu gibi ne artı değer hesabı

yapmaya lüzum vardır ne de bir denkleştirme işlemine ihtiyaç vardır. Aynı zamanda

bu rejimde değer artış payı da istenemez. Kuşkusuz 243 üncü maddede bu yapılan

atıf gereği bazı malların paylı mülkiyette olacağı kabul edilmiştir.

Bu rejimde herkese eş yasal sınırlar içinde kendi malvarlığı üzerinde yönetim,

yararlanma ve tasarruf hakkını koruduğu gibi eşlerden her biri kendi borçlarından

bütün malvarlığıyla sorumludur.

Bu rejimde, belirli bir malın eşlerden birine ait olduğunu iddia eden kimse iddiasını

ispat etmekle yükümlüdür. Eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mal

onların paylı mülkiyetinde sayılır. Mal ayrılığı rejiminde paylı mülkiyetin özgülenmesi

konusunda “paylaşmalı mal ayrılığı” rejimine ilişkin hükümler uygulanır.72

71 Bkz. GENÇCAN, s. 606; Krş. ÖZUĞUR, s.74-75, aynı yönde KILÇOĞLU, s. 38.

KAMACI, a.g. m, s. 2.

----------------------- Page 35-----------------------

II. PAYLAŞMALI MAL AYRILIĞI REJİMİ

Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde TMK. 244-255 maddeleri arasında düzenlenmiş

olup akdi mal rejimlerinden birisidir. Bu mal rejiminin en büyük özelliği türk

hukukçuları tarafından geliştirilmiş olmasıdır. 73 bu mal rejimi bazı yönleriyle edinilmiş

mallara katılma rejimine benzemektedir

Bu mal rejiminin kurulmasından sonra edinilen, ailenin ortak kullanım ve

yararlanmasına özgülenmiş mallar ile ailenin ekonomik geleceğini güvence altına

almaya yönelik yatırımlar ve bunların yerine geçen değerler, eşler arasında eşit

olarak paylaşılır. Paylaşmalarda işletmelerin ekonomik bütünlüğü gözetilir (m.250).

bu yönleri ile edinilmiş mallara katılma rejimine ne kadar benzediği hemen

görülürken, TMK m. 253 de paylaşmanın ayın olarak yapılacağı belirtiler ki bu

noktada edilmiş mallara katılma rejiminden ayrılır.

Yine manevi tazminat alacakları, miras yoluyla edinilen mallar ile sağlar arası

veya ölüme bağlı tasarrufla yapılan karşılıksız kazandırmalar paylaşmaya tabi

Olmayacağı (m.250/2) belirtilmek suretiyle edinilmiş mallara katılma rejimindeki

kişisel mallara benzer bir düzenleme içerir.

Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde eşlerden her biri kendi borçlarından dolayı bütün

malvarlığıyla sorumludur. Bu rejimde de eşlerden her biri, yasal sınırlar içinde kendi

malvarlığı üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf hakkına sahiptir.

Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde; eşlerden biri diğerine ait olup, paylaşma dışı

kalan bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına hiç yada uygun

karşılık almaksızın katkıda bulunmuş ise rejimin sona ermesi halinde, diğer eşten

katkısı oranında hakkaniyete uygun bir bedel ödenmesini isteyebilir (m.249). bu

düzenleme ile de TMK 227 deki değer artış payına benzer bir düzenleme getirilmiştir.

III. MAL ORTAKLIĞI REJİMİ

A. Genel Olarak

Mal ortaklığı rejimi ise TMK. 256–281 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu

rejimde kanun öngördüğü ve kişisel mal olarak kabul edilenler dışındaki tüm mallar

ve gelirler eşler arasında ortaktır.

Bu ortaklığın bir sonucu olarak eşlerin birbirinden bağımsız olarak bu mallar

üzerinde tasarrufta bulunma yetkileri olmadığı gibi alelade yönetim işleri hariç olmak

üzere tek başlarına bu malların yönetimi hakkına da sahip değillerdir.

B. Malvarlığı

a. Ortak Mallar

Kanunda belirtilen eşlerin kişisel malları dışında kalan her türlü mal ve gelir

ortak maldır ( TMK m. 257). Bu rejimde de karine olarak, bir malın eşlerden birisinin

73 ACAR, s. 199.

----------------------- Page 36-----------------------

kişisel malı olduğu kanıtlanamıyorsa bu malın ortak mal olduğu varsayılır ( TMK m.

261 ).

b. Kişisel Mallar

Kişisel malların neler olduğu kanunun 260. maddesinde gösterilmiştir. Buna

göre; “Kişisel mallar, mal rejimi sözleşmesi, üçüncü kişinin karşılıksız kazandırması

veya kanunla belirlenir. Eşlerden her birinin sadece kişisel kullanımına ayrılmış olan

eşyası ile manevi tazminat alacakları kanundan dolayı kişisel malıdır.Bir eşin saklı

pay olarak isteyebileceği malvarlığı değerleri, mal rejimi sözleşmesiyle ortaklığa dahil

edildiği ölçüde, mirasbırakanları tarafından kendisine kişisel mal olarak

kazandırılamaz.”

B. Rejimin Sona Ermesi ve Tasfiye

Mal ortaklığı rejimi evlilik birliğinin sona ermesi başka bir mal rejiminin

sözleşme ile belirlenmesi ya da eşlerden birisinin iflasının açılmasıyla sona erer (

TMK 271 ). Rejimin tasfiyesi ise oldukça basittir: Tasfiye sonucunda her bir eş

ortaklık mallarının yarısını alır(TMK 276-277). Tasfiyenin ayrıntılarına girmiyoruz.

Kuşkusuz bu rejimde de sözleşme ile farklı bir paylaşma usulü seçilebilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

MAL REJİMİ PRATİĞİ( UYGULAMADAN ÖRNEKLER)74

I. MAL REJİMİNİN TASFİYESİNDE YÖNTEME İLİŞKİN İÇTİHATLAR

A. Genel Olarak

1- Edinilmiş Malın Tasfiye Şekli

“Taraflar arasında 1.1.2002 tarihinden geçerli olmak üzere edinilmiş mallara

katılma rejiminin (TMK.m.218-

241) geçerli olduğu, tarafların 2.5.2006 günü kesinleşen karar ile boşandıkları ve a

ralarında geçerli edinilmiş mallara katılma rejiminin boşanma davasının açıldığı tar

ih olan 26.11.2004 günü sona erdiği (TMK.m.225/2) anlaşılmaktadır.

Olayları anlatmak taraflara hukuki niteleme hakime aittir. Davacı kadın davalı koca

nın edinilmiş malları üzerinden katılma alacağı (TMK.m.231) isteminde bulunmuşt

ur.

Mahkemece yapılacak iş; eklenecek değerlerden (TMKm.229) ve denkleştir

meden (TMK.m.230) elde edilen miktarlarda dahil olmak üzere davalı kocanın edin

ilmiş malların (TMK.m.219) toplam değerinden bu mallara ilişkin borçlar çıkarıldıkt

an sonra kalan artık değerin (TMK.m.231) yarısı üzerinden (TMK.m.236/1) tarafları

n kazanılmış hakları da dikkate alınarak hüküm kurmaktan ibarettir.

Mal rejiminin sona erdiği sırada mevcut olan edinilmiş malların tasfiye anındaki ba

şka bir anlatımla karar tarihindeki değerleriyle hesaplama yapılarak açıklanan esa

slar çerçevesinde inceleme yaparak sonucu uyarınca bir karar vermek gerekirken

Bu bölüm bir çalışma denemesi olarak başlatılmış olup, tüm uygulamaları içermemektedir. Yargıtay

uygulamalarından tüm örnekler elektronik ortamda ayrıca bu dersi alan Hâkim Adayları ile

paylaşılmıştır.

----------------------- Page 37-----------------------

yanlış niteleme ve eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasay

a aykırıdır.”75

2- Malların Edinme Tarihlerine Dikkat Edilmelidir

“Davacı ile davalıların mirasbırakanı Ruhi’nin 24.05.1970 tarihinde evlendikleri,

Ruhi’nin 11.03.2005 tarihinde evli ve çocuksuz öldüğü, mirasçı olarak davacı

karısıyla davalı kardeşleri ve yeğenlerinin kaldığı, davacının “ katkı payına yönelik

alacak” talebinde bulunduğu taşınmaz malların 1.1.2002 tarihinden önce “satış”

nedenine dayalı olarak üçüncü kişilerden, mirasbırakana intikal ettiği hususları

tartışmasızdır.

Mahkemece davacı sağ kalan eşin, dava konusu tüm taşınmazlara katkısının %45

olduğunu kabul ederek, taşınmazların dava tarihi değerleri toplamından bu orana

isabet eden parasal karşılığına hükmedilmiş, karar davalılar tarafından temyiz

edilmiştir.

Dava konusu taşınmazlardan 4239 parsel sayılı arsanın evlenme tarihinden

önce 30.05.1968 tarihinde mirasbırakan tarafından üçüncü kişiden satın alındığı,

üzerindeki eski binanın daha sonra evlilik birliği içinde eşlerin katkısıyla tamamlandığı

tapu kaydı ve tanık beyanlarıyla sabittir. Bu taşınmaz yönünden davacının katkısının

sadece üzerindeki binanın onarılması, yenilenmesine ilişkin olarak hesaplanması

gerekirken; arsası dahil tümünün değerinin dikkate alınması doğru olmadığı gibi,

davacının katkı oranının hangi esaslara dayanılarak bulunduğu da bilirkişi raporunda

açıklanmamış olup, bu haliyle rapor denetime elverişli olmadığından hükme dayanak

oluşturacak nitelikte olmadığı gibi katkı tarihine göre 743 sayılı Türk Kanunu

Medenisinin 152. maddesinin gözetilmemesi de doğru olmamıştır. Açıklanan

hususlarda göz önünde bulundurularak hüküm kurulması gerekirken, yazılı şekilde

karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.”76

3- Eşler Arası Satış ve Bedelsizlik İddiası

“Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve ö

zellikle * dava konusu olan 374 ada 172 parselde bulunan 1 nolu meskenin 15.3.199

0 tarihinde davalı kadına satış yolu ile olan devrinin, bedelsiz olduğunun ileri sürülme

sine, davanın taraf muvazaası nedenine dayanmasına ve 5.2.947 gün 20/6 sayılı İna

nçları Birleştirme Kararı uyarınca böyle bir iddianın belge ile ispatının zorunlu olup bu

konuda yazılı bir belge ibraz edilmemesi sebebiyle ret hükmünün sonucu itibariyle do

ğru olduğunun anlaşılmasına göre hükmün ONANMASINA”77

4- Katkı ve Katılma Birlikte İstenmişse

“Davacı Fatma, davalı eşi adına ticaret sicilinde %75 hissesi kayıtlı bulunan

limited şirketin ve 35 DAP 87 plakalı otomobilin yarı paylarının edinilmesinde

kendisinin de katkısı bulunduğunu ileri sürerek; katkısı ve yeni yasadaki mal rejimi

uyarınca 1/2 bedelini istemiş, yerel mahkemenin kısmen kabul kararı davalı

tarafından temyiz olunmuştur.

Dosyadaki kanıtlara göre; tarafların 11.04.1984 tarihinde evlenip 26.04.2005

tarihinde boşandıkları, davalının %75’inde pay sahibi bulunduğu şirketin 24.04.2000

tarihinde kurulduğu, otomobilin 1.2.2002 tarihinde satış nedeniyle davalı adına

trafikte tescil edilmişken 4.3.2005 tarihinde üçüncü şahsa devredildiği , temyize konu

davanın ise 22.12.2004 tarihinde açıldığı anlaşılmaktadır.

75 2.HD, 03.03.2008, 2008/896-2616.

76 2.HD, 14.04.2008, 2007/5045- 2008/5252.

77 2.HD, 17.07.2007, 2006/15383- 2007/11389

----------------------- Page 38-----------------------

Hükme esas alınan bilirkişi raporunda; dava konusu şirketin davalı adına kayıtlı

bulunan %75 hissenin boşanma tarihindeki “sürüm değeri” ile otomobilin en son

satış tarihindeki kasko değeri esas alınmıştır.

Tarafların daha önce “mal ayrılığı rejimine” tabi iken 1.1.2002 tarihinden itibaren

“Edinilmiş Mallara Katılma Rejimine ” ( TMK. md. 218 – 241 ) tabi oldukları ve bu

rejiminde boşanma davasının açıldığı 26.02.2004 tarihinde sona erdiği, boşanmaya

dair kararın 26.04.2005 tarihinde kesinleşmesiyle de; “ Değer Artış Payı” ( TMK. md.

227) ve “Katılma Alacağı ” ( TMK. md. 236 ) davasının esasının incelenebilme

koşulunun gerçekleştiği yönleri sabittir.

Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek

elde ettiği malvarlığı değerleridir. ( TMK. md. 219/1) Mal rejiminin başlangıcında

eşlerden birine ait bulunan malvarlığı değerleri o eşin kanuna göre kişisel malıdır. (

TMK. md. 220/2) Değer Artış Payı ve katılma alacağı hesabında “tasfiye tarihi”

değerleri esas alınır.(TMK. md. 227,235 ) Tasfiye tarihi ise boşanma ve mal rejiminin

sona erdiği tarih olmayıp, tasfiye veya değer artış payına yönelik açılmış bulunan

davanın karar tarihidir. Değer Artış Payı davasına konu olan mal, daha önce elden

çıkartılmışsa hakim, diğer eşe ödenecek alacağı hakkaniyete uygun olarak belirler. (

TMK. md.227/2)

Davacı, dava dilekçesinde; davalı adına kayıtlı dava konusu mallara yaptığı

katkının yanı sıra katılma alacağınıda istemiştir. Mahkemece; davalı adına %75 ‘i

kayıtlı bulunan limited şirketin kurulma tarihi itibarıyla değerinin davalının “kişisel

malı” olup “katılma alacağı” hesabından bunun çıkartılıp, 1.1.2002 tarihinden sonraki

sürüm değerinin “edinilmiş mal” olarak dikkate alınması, otomobilin elden çıkartılmış

bulunması nedeniyle Değer Artış Payı hesabında Türk Medeni Kanunu madde 227/2

hükmünün gözetilmesi gerekirken; bunlar yapılmaksızın yazılı olduğu şekilde karar

verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.”78

5. Mal Bir Kooperatif Hissesi İse

Davacının isteği iyi anlaşılmalı ve hukuki nitelendirmenin hakime ait olduğu

unutulmamalıdır(HUMK m. 76).

“Tarafların Narlıdere 8041 ada 1 parsel sayılı taşınmazdaki 25 nolu bağımsız

bölüme yönelik temyiz itirazlarının incelenmesine gelince;

Dava konusu taşınmaz taraflar arasında mal ayrılığının geçerli olduğu dönemde

(5.4.2000) edinilmiş olup, TOKİ’ye ödemeler devam etmektedir. Davacı dava

dilekçesinde açıkça katkı payı isteğinde bulunmuş olup katılma alacağına ilişkin bir

isteği bulunmamaktadır. Mahkemece davacının taşınmazın edinilmesine %40

oranında katkıda bulunduğu kabul edilmiştir. Mahkemenin bu orana ilişkin kabulü

dosyadaki delillere uygun ise de katkı payının hesaplanması yönünde esas alınan

bilirkişi raporu hüküm kurmaya ve denetime elverişli değildir.

Mahkemece yapılacak iş TOKİ’ye ödemeler devam ettiğine göre taşınmazın dava

tarihindeki sürüm değerinden TOKİ’ye olan borçlar ile rejimin sona erdiği (14.4.2003)

tarih ile dava tarihi (4.6.2003) arasında varsa TOKİ’ye yapılan ödemeler düşüldükten

sonra kalan değer ile davacının katkı oranı (%40) ile çarpmak ve davacının katkı

alacağını hesaplamaktan ibarettir. Açıklanan yön üzerinden durulmaksızın yazılı

şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir”.79

“Taraflar; 5.8.1995 tarihinde evlenmişler, 24.10.2003 tarihinde açılan boşanma

davası sonucunda 24.01.2005 tarihinde boşanmışlardır.

78 2.HD, 22.01.2007, 2006/7011 -2007/111

79 2. HD, 02.11.2009, 2008/12746-2009/18617.

----------------------- Page 39-----------------------

Taraflar arasında 1.1.2002 tarihine kadar mal ayrılığı (TKM. md. 170) bu tarihten

rejimin sona erdiği 24.10.2003 tarihine kadar edinilmiş mallara katılma rejiminin

(TMK. md. 202/1) geçerli olduğu tartışmasızdır. (4722 s.K. md.10/1)

Davacı davalının üyelik suretiyle sahip olduğu Çiğli Yapı Kooperatifindeki

taşınmaza katkısı nedeniyle tapu iptali tescil olmazsa 19.331 YTL’nin tahsilini

istemiştir.

Dava konusu 2 parsel sayılı taşınmazdaki, 5 nolu bağımsız bölüm kooperatife

üyelik yoluyla edinilmiş olup üyelik tarihi 11.3.1995 tarihidir. Bu tarihten evlilik tarihine

kadar davacının kooperatif hissesine katkısı düşünülemez.

Davacı kadın bu dönemde; Mersin Kale Yapı Kooperatifine üye olduğunu,

5.8.1995’den 1999 yılına kadar anılan kooperatife giderek artar şekilde başlangıçta

aylık 35.000.000 TL ödentiyi, düzenli olarak ödediğini 16.6.2005 tarihli oturumda

beyan ve ikrar etmiştir. (HUMK. md. 236/1.),

Toplanan delillerden 5 nolu bağımsız bölümün taban döşemesi, alçı kartonpiyer,

demir işleri, çelik kapı ve mermer işlerinin davacı tarafından yaptırıldığı

anlaşılmaktadır.

Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporları denetime elverişli değildir.

Mahkemece yapılacak iş;

Mal ayrılığı ve edinilmiş mallara katılma rejimi dönemlerinin ayrı ayrı

değerlendirilerek; davacı kadının Mersin Kale Yapı Kooperatifine yaptığı ödemeleri ile

1.1.2002 tarihinden önce davalı kocanın Türk Kanunu Medenisinin 152.

maddesindeki bakım yükümlülüğü ve davacının taşınmazın iyileştirilmesine yönelik

yapılan işler için sarfedilen miktarda göz önüne alınarak, gerektiğinde bilirkişiden ek

rapor almak ve davacının katkısını belirlemektir.

Açıklanan yönler gözetilmeksizin eksik inceleme ve yetersiz bilirkişi raporu ile

yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiştir.”80

“Davacı vekilinin 19.02.2004 tarihli dilekçesinde yer alan açıklamalara göre: dava,

davalının ortak olduğu konut yapı kooparatifi ödemelerine davacının yaptığı katkıya

dayalı alacak isteğine ilişkindir.

Boşanma davasının 17.10.2002 tarihinde açıldığı, tarafların boşanmalarına karar

verildiği, kararın 24.11.2004 tarihinde kesinleştiği, bu davanın 09.12.2002 tarihinde

açıldığı, evlilik birliğinin devamı sırasında davacının polis memuru olarak, davalının

da bankada çalıştığı, davalının üye olduğu kooperatif ödemelerini tarafların birlikte

yaptıkları yapılan soruşturma ve toplanan delillerle anlaşılmıştır. Yapılan bilirkişi

incelemesinde davacının, kooperatif ödemelerine katkısının oran olarak %31.4

nispetinde olduğu tespit edilmiş, belirlenen bu oran, tarafların dosyaya yansıyan

gelirlerine ve tanık beyanlarına göre dosya kapsamına uygun bulunmuştur. Davalının

bu yöne ilişkin temyiz itirazları açıklanan sebeple yerinde değildir. Ancak davalının,

kooperatif hissesini 08.10.2002 tarihinde üçüncü kişiye devrettiğine ve devir tarihine

kadar kooperatife 10.001 dolar ve 3.000 TL.toplam ödeme yapıldığına göre, yukarıda

belirlenen katkı oranının devir tarihine kadar yapılan toplam ödeme miktarı ile çarpımı

sonucu bulunacak miktarın hüküm altına alınması gerekirken, taşınmazın değeri

üzerinden hesaplama yapılması usul ve yasaya aykırıdır.”81

80 2.HD, 06.05.2008, 2007/6967- 2008/6555

81 2.HD, 22.02.2010, 2010/222 - 2010/3107

----------------------- Page 40-----------------------

II. İSTENEMEYECEK OLANLAR

A. Ailenin Olağan ihtiyaçları için Yapılan Harcamalar İstenemez

“Davalının, 8.9.1997 tarihli vekaletnameye dayanarak, Koçbank'taki davacıya

ait üç ayrı hesaptan, 4.12.2003 tarihinde 2.550 YTL. ve 1.000 USD, 5.12.2003

tarihinde 10.365 YTL. çektiği toplanan delillerden anlaşılmıştır. Davalı bu paraları aile

masrafları için harcadığını savunmuş ve bu harcamalara ilişkin bir kısım belgeler

sunmuştur. Ailenin olağan ihtiyaçları için yapılan harcamaların iadesi istenemez.

(TMK.186/3, 189) O halde bu paraların çekildiği tarihten boşanma davasının açıldığı

tarihe kadar ki geçen dönem içinde, aile ihtiyaçlarının gerektirdiği olağan

harcamaların, gerektiğinde bu hususta uzman bilirkişi veya bilirkişiler kurulundan,

denetime elverişli rapor alınmak suretiyle tespiti, ulaşılacak sonuç uyarınca karar

verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile hüküm tesisi doğru bulunmamıştır.”82

B. Anlaşmalı Boşanmada Durum

Anlaşmalı boşanmada artık değere katılma veya değer artış payından

vazgeçilmişse yani istenmediıği belirtilmişse yeni bir dava yoluyla istenemez, ancak

anlaşmalı boşanmada bu konuda açık bir hüküm yoksa yada mahkemece kararın eki

sayılan protokol bu yönde bir madde içermiyorsa katılma alacağı istenebilir.

“Taraflar boşanma davasının 21.11.2005 tarihli oturumunda boşanma ve fer’ileri k

onusunda anlaşmışlardır.Dava, evlilik birliği içinde alınan davalıya ait evin alımına

katkı sebebiyle tazminat isteğine ilişkin olup, bu talep boşanmanın fer’ilerinden de

ğildir. Boşanma davasında bu konuyla ilgili bir hüküm de kurulmamıştır. O halde, t

araflara delilleri sorulup, gösterdikleri taktirde toplanarak, ulaşılacak sonuç uyarınc

a işin esasıyla ilgili hüküm verilmesi gerekirken davanın yazılı gerekçe ile reddedil

mesi usul ve yasaya aykırıdır.”83

82 2.HD, 12.02.2008, 2007/20568-2008/1444.

83 2. HD, 07.04.2008, 2007/4748- 2008/4823.

Bu Blogda Ara

HUKUK DÜNYASI

EŞLER ARASINDA MAL REJİMLERİ Alıntıdır

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

TMK m.724'e mesnetle malzeme sahibinin temliken tescil talebinin kabul edilebilmesi için

önalım bedelinin depo edilmesi yargıtay kararı

Bir Taraf Lehine Usuli Kazanılmış Hak Doğmadıkça Hakimin Verdiği Ara Karardan Rücu Edebileceği