BOŞANMA DAVALARINDA YETKİLİ MAHKEME

 

“BOŞANMA DAVALARINDA YETKİLİ MAHKEME”

Evlilik birliğini son erdiren sebeplerden biri Medeni Kanunumuzun 161 ile 166. maddeleri arasında düzenlemiş boşanmadır. Boşanma, eşler hayattayken, kanunda öngörülmüş olan bir sebebe dayanarak, eşlerden birisinin açacağı dava sonucunda evlilik birliğine hakim kararı ile son verilmesi olarak tanımlanmıştır. Boşanma hususuna arz ettiği önem sebebiyle, Medeni Kanun’da Aile Hukuku kitabının birinci kısmında ayrı bir bölüm olarak düzenlenmiştir.

Boşanma davası, evliliğin sona ermesine yönelik bir dava olup, mahkemeye başvurularak kullanılan yenilik doğuran bir hak söz konusudur.  Başvurulacak görevli ve yetkili mahkeme şüphesiz ki bir hayli önemlidir. Boşanma davaları bakımından görevli mahkeme 4782 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş ve Yargılama Usullerine Dair kanun’un 4. Maddesine göre, Asliye Hukuk Mahkemesi derecesinde olan Aile Mahkemeleridir.

Yasa koyucu boşanma davasında yetkili mahkeme hususunda ise farklı düzenlemeler getirmiştir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 168. maddesi uyarınca “ Boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.”

            Hükümden anlaşılacağı gibi, dava açmak isteyen eş, ister kadın olsun ister erkek, eğer bağımsız bir yerleşim yerine sahipse ve ayrıca davadan önceki son defa altı aydan beri eşi ile ortak bir konutta oturmakta idiyse, boşanma davasını ister kendisinin, ister eşinin yerleşim yeri, isterse de son defa altı ay birlikte(müşterek) yaşadıkları yer aile mahkemesinde açabilir. Buna karşılık davacı eşin bağımsız bir yerleşim yeri yoksa davayı ancak son defa altı ay birlikte oturdukları ortak konutun bulunduğu yer ya da eğer varsa diğer eşin oturma yeri mahkemesinde açılabilir. Her iki eşin de bağımsız yerleri yoksa o zaman dava davadan önceki son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesinde açılır.

Yalnız belirtmek gerekir ki; Medeni Kanunu’nun 168. maddesinde açık olarak son defa altı aydır birlikte oturdukları ibaresini kullandığı için buranın yerleşim yeri olması gerekmez. Fiilen eşlerin birlikte oturdukları yer olması yeterlidir.

İşte Medeni Kanun’un 168. maddesi ile getirilen bu kural, mülga 1086 sayılı HUMK’un 9/3 fıkrasında da bulunmaktaydı. Mülga 1086 sayılı HUMK’un 9/3. Maddesine göre “Boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, davacının ikametgâhı veya eşlerin davadan evvel son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.”Fakat anılan bu hükmün eski Medeni Kanun zamanında bir önemi yoktu. Çünkü eski Medeni Kanun 21/1’e göre, kadının yerleşim yeri, kocanın yerleşim yeri olduğu için, dava kural olarak daima kocanın yerleşim yerinde açılacaktı Ancak kadının ayrı yerleşim yerine sahip olmaya hakkının bulunduğu hallerde, kadın istisnaen de olsa kendi yerleşim yerinde de dava açılabiliyordu. Yeni Medeni Kanun da, kadın erkek eşitliği ilkesi gereği evli kadının bağımsız yerleşim yeri olacağını kabul ettiği için, Mülga 1086 sayılı HUMK’un 9/3 hükmü ile 4721 sayılı Türk Medeni Kanun’un 168. maddesi paralel düzenlemelere sahiptir. Bu nedenle mülga 1086 sayılı HUMK’un anılan bu maddesi boşanma davalarında yetkiye ilişkin hususu, Medeni Kanun’un 168. Maddesi ile aynı açılardan ele aldığı için tek başına uygulama alanı bulamamıştır.

İşte yasa koyucu kendini tekrarlayan, boşanma davalarında yetkiye ilişkin bu farklı düzenlemelerin bulunması sorununu, 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemesi Kanununu yürürlükten kaldıran 6100 sayılı Hukuk Muhakemesi Kanunu ile çözüme ulaştırmıştır. 6100 sayılı HMK’da yetkiye ilişkin hükümler 5-20 maddeler arasında yer almaktadır. Kanun koyucu bu hükümlerin içinde Mülga 1086 sayılı HUMK’un 9/3. maddesinde yer alan “boşanma davalarında yetki” hususuna değinmemiş, boşanma davalarında yetkiye ilişkin düzenlemeyi tamamen 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 168. maddesine bırakmıştır.

Boşanma davalarında yetkili mahkeme 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 168. maddesi uyarınca “ Boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.