ANKARA BAROSU Avukat Hakları
SORULAR – CEVAPLAR
MEVZUAT – ÖRNEKLER
ANKARA
BAROSU
AVUKAT
HAKLARI MERKEZİ
ANKARA BAROSU MESLEKTAŞ
ACİL DESTEK
HATTI
0.312
418 15 30
ANKARA BAROSU BAŞKANLIĞI
Adliye
Sarayı Kat: 5 Sıhhiye/ANKARA
Tel:
(0.312) 416 72 00
Faks:
(0.312) 309 22 37
www.ankarabarosu.org.tr
ankarabarosu@ankarabarosu.org.tr
ABEM
ANKARA BAROSU EĞİTİM VE KÜLTÜR
MERKEZİ
Ihlamur
Sk. No: 1 Kızılay/ANKARA
Tel:
(0.312) 416 72 00
GÖLBAŞI AV. ÖZDEMİR ÖZOK SOSYAL
TESİSLERİ
Gazi
Osman Paşa Mah. Sahil Cd. No: 46 Gölbaşı /ANKARA
Tel
: (0.312) 485 03 93–484 46 06
ANKARA BAROSU GELİNCİK MERKEZİ
Ihlamur
Sk. No: 1 Kızılay/ANKARA
Tel:
(0.312) 444 43 06
www.gelincikprojesi.com
www.gelincikprojesi.org
Grafik–Tasarım:
Ali
Kemal ÇERŞİL
(Ankara
Barosu)
Basım Yeri:
Koza
Matbaacılık
Özveren
Sk. 13/A Kızılay/ANKARA
Tel:
(0.312) 229 37 41
Faks:
(0.312) 229 37 42
©
Ankara Barosu Başkanlığı 2012
Tüm
Hakları Saklıdır.
İçindekiler
ÖNSÖZ .................................................................................V
AVUKAT HAKLARI MERKEZİ ..........................................................7
SİZİN İÇİN NELER YAPIYORUZ? ......................................................8
ANKARA BAROSU AVUKAT HAKLARI MERKEZİ’NİN
KURULUŞ AMACI ............9
BAZI SORU VE SORUNLAR ..........................................................11
AVUKAT HAKLARINA İLİŞKİN ULUSLARARASI
MEVZUAT .........................27
AVRUPA KONSEYİ AVUKATLIK MESLEĞİNİN
İCRASINDAKİ ÖZGÜRLÜKLER HAKKINDA 9 NUMARALI TAVSİYE KARARI ........................................37
21.YÜZYILDA AVUKATLIK MESLEK KURALLARINA
DAİR TURIN İLKELERİ ......65
UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER ....................................................75
Ön
s ö z
V
Avukat, yargının kurucu unsurudur.
Avukatsız bir yargı düşünülemez; avukatın dışlandığı bir sistemde haktan, özgürlükten,
hukuki güvenlikten ve demokrasiden söz edilemez. Avukatın sistemdeki yeri ve
işlevinin yargının diğer kurucu unsurları ve toplum tarafından
içselleştirilmediği bir ülkede, “savunma hakkının kutsallığı” söylemi, esasa
etkili olmayan içi boş bir özdeyişten ibaret kalır.
Hiç kuşkusuz savunma hakkının etkin bir
şekilde kullanılabilmesi, avukatın hak ve yetkilerine saygı duyulmasını
zorunlu kılar. Üzülerek belirtmek gerekirse ülkemizde hak savunucusu avukatlar
en çok hak ihlaline maruz bırakılan meslek gruplarının başında gelmektedir. Bu,
hukuk devleti ve demokrasinin ölçüsünün de bir göstergesidir.
Elinizdeki kitapçığın amacı, bir yandan
meslektaşlarımıza, diğer yandan ilgili herkese avukatların hak ve yetkilerinin
neler olduğu konusunda kısa bilgi vermek ve Avukat Hakları Merkezi’nin işlevini
açıklamaktır.
Bu vesileyle Avukat Hakları Merkezi
Başkanı Sayın Avukat Ünal Dinç’e ve gece gündüz demeden Merkezde fedakarca
görev yapan bütün meslektaşlarımıza en içten teşekkürlerimi ifade etmeyi yerine
getirilmesi gerekli bir borç bilirim.
Avukatın dışlandığı yerde hakimlik ve
savcılık sıfatlarının bürokratik sıfatlara dönüşeceğinin herkes tarafından
anlaşıldığı günlere kavuşmak dilek ve kararlılığıyla, bütün meslektaşlarıma
saygılar sunarım.
Avukat Metin Feyzioğlu
Ankara Barosu Başkanı
AVUKAT HAKLARI MERKEZİ
AVUKATLIK MESLEK
VE SIFATINDAN KAYNAKLANAN SORUNLARINIZDA YANINIZDAYIZ.
BİZE BAŞVURUN !
ANKARA BAROSU MESLEKTAŞ
ACİL DESTEK
HATTI
0.312
418 15 30
Av u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i
8
SİZİN İÇİN NELER YAPIYORUZ?
Avukatlık hak ve yetkileriniz ihlal
edildiğinde, Avukat Hakları Merkezi’ni aradığınız an merkezdeki gönüllü üyelerimizden
biri görevlendiriliyor ve gecikmeksizin sizinle irtibata geçip sorun
yaşadığınız yere, yanınıza geliyor. Siz, talepçi avukat formunu doldururken
sorunun çözümüne dair gerekli görüşmeler yapılıyor, yaşadığınız sıkıntıya
müdahale ediliyor, olay yerinde çözümü mümkünse ivedilikle sağlanıyor ve durum
tutanak altına alınarak Baro Başkanlığı bilgilendiriliyor. Sorunun niteliğine
göre hukuksal takip gerektiren mağduriyetlerde, Baro Başkanlığının re’sen yaptığı
başvurulara ek olarak, süreç boyunca hukuki destek sağlanıyor.
AMACIMIZ; ihlalin
başladığı ilk andan çözüm elde edilinceye ya da yargılama sonlanıncaya kadar
yanınızda olmak.
S O R U L A R – C
E VA P L A R
M E V Z U AT – ÖR
N E K L E R
ANKARA BAROSU AVUKAT HAKLARI
MERKEZİ’NİN KURULUŞ AMACI
Baromuz mensubu meslektaşlarımızın
mesleklerini ifa ederken, adliyeler, yüksek mahkemeler ile tüm resmi kurum ve
kuruluşlarda yaşadıkları sorunların çözümünde, kurumsal bir yapı olarak Ankara
Barosu’nu yanlarında hissetmelerini sağlayarak, onlara hak arama mücadelesinde
yardımcı olmak için kurulmuştur.
MERKEZİN GÖREVLERİ;
a. Avukat
haklarının ve avukatlık onurunun korunmasına ve mesleğin adalet ilkelerine
uygun olarak yürütülmesine, avukatlık mesleğinin geliştirilmesine yönelik
çalışmalar yapmak,
b. Avukatın,
avukatlık sıfatı ve görevi nedeniyle maruz kaldığı her türlü hukuki ve fiili
saldırılarda yanında yer alarak hukuki yardımda bulunmak, avukatların görevleri
sebebiyle kendilerine karşı işlenen suçlarla ilgili açılmış soruşturmalarda
talep halinde hukuki yardımda bulunmak,
c. Avukatların
mesleki faaliyetleri sırasında karşılaştıkları hukuki-fiili engel ve
güçlüklerin tespitiyle bunların 9 Av u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 10
giderilmesi için resmi, özel kişi ve
kuruluşlar ile yargı mercileri nezdinde gerekli girişimlerde ve önerilerde
bulunmak,
d. Avukatlık hukuku
çerçevesinde avukatlara ve stajyer avukatlara meslek içi eğitim seminerleri
düzenlemek,
e. Avukatlık
mesleğinin iş alanlarının geliştirilmesi, genişletilmesi ve var olanların
korunması konularında çaba göstermek,
f. Çalışma
konularıyla ilgili arşiv ve istatistik çalışmaları yapmak,
g. Ulusal ve
uluslararası platformlarda avukat hakları alanındaki gelişmeleri izleyerek
bunlarla ilgili faaliyet yürütmek,
h. Ankara Barosu
Yönetim Kurulu tarafından verilen diğer görevleri yerine getirmek.S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 11
BAZI SORU VE SORUNLAR
* AVUKAT HAKLARI MERKEZİ
GÖNÜLLÜSÜ, HANGİ YASAL DAYANAKLA GÖREV YAPMAKTADIR?
– Avukatlık Kanunu Madde 95/4: “Yönetim kurulu,
kendisine kanunen verilen görevleri yerine getirmekle yükümlü olup, baronun
işlerini kovuşturur ve menfaatlerini korur.
…Yönetim kurulunun başlıca görevleri
şunlardır:
1. Avukatlık onurunun ve meslek
düzeninin korunmasını, meslekin adalet amaçlarına uygun olarak bağlılık ve
onurla yapılmasını sağlamak…
4. (Değişik : 2/5/2001–4667/55 md.)
Meslekî
ödevler hususunda baro mensuplarına yol göstermek ve onlara bilgi vermek ve
meslekî görevlerin yapılıp yapılmadığını denetlemek, mesleğe ve meslek
mensuplarına yönelik hak ihlâllerine karşı avukatlık mesleğini ve
meslektaşlarını savunmak, bu
konularda her türlü yasal ve idarî girişimde bulunmak,”
Avukatlık Kanunu madde 97: “Baro Başkanının
görevleri şunlardır :
………..
6. Meslek onuru ve bağımsızlığı ile
ilgili işlerde kanunlar ve meslek kurallarının gereğini her türlü organlara
karşı Av
u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 12
savunmak ve bu konuda doğrudan doğruya
veya dolayısıyla kendisini göreve zorlayan hususları yapmak.”
* MESLEĞİNİ İCRA EDERKEN YA DA
MESLEĞİNDEN DOLAYI AVUKATA KARŞI SUÇ İŞLENMESİ DURUMUNDA, KORUYUCU HÜKÜMLER
NELERDİR?
– Avukatlık Kanunu Madde 1: “Avukatlık, kamu hizmeti ve
serbest bir meslektir.
(Değişik : 2/5/2001–4667/1 md.) Avukat, yargının
kurucu unsurlarından olan bağımsız savunmayı serbestçe temsil eder.”
– Avukatlık Kanunu madde 57: “Görev sırasında
veya yaptığı görevden dolayı avukata karşı işlenen suçlar hakkında, bu suçların
hakimlere karşı işlenmesine ilişkin hükümler uygulanır.”
– TCK Madde 6/1/d: “Ceza
kanunlarının uygulanmasında;... Yargı görevi yapan deyiminden; yüksek
mahkemeler ve adlî, idarî ve askerî mahkemeler üye ve hâkimleri ile Cumhuriyet
savcısı ve avukatlar…
anlaşılır.”
– TCK Madde 265: “(1) Kamu görevlisine
karşı görevini yapmasını engellemek amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi,
altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Suçun yargı görevi yapan kişilere
karşı işlenmesi halinde, iki yıldan dört yıla kadar hapis
cezasına hükmolunur.”S
O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 13
– TCK Madde 277 : “(1) Bir davanın
taraflarından birinin veya bir kaçının veya sanıkların veya davaya
katılanların, mağdurların leh veya aleyhinde, yargı görevi yapanlara emir
veren veya baskı yapan veya nüfuz icra eden veya her ne suretle olursa olsun
adı geçenleri hukuka aykırı olarak etkilemeye teşebbüs eden kimseye iki yıldan
dört yıla kadar hapis cezası verilir. Teşebbüs iltimas derecesini geçmediği
takdirde verilecek ceza altı aydan iki yıla kadardır.”
– TCK Madde 86: “…(3) Kasten yaralama
suçunun; a) Üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe karşı, b) Beden veya ruh
bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı, c) Kişinin yerine
getirdiği kamu görevi nedeniyle, d) Kamu görevlisinin sahip
bulunduğu nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle, e) Silâhla, İşlenmesi hâlinde,
şikayet aranmaksızın, verilecek ceza yarı oranında artırılır.”
* AVUKATIN DOSYA İNCELEME,
BİLGİ-BELGE TOPLAMA YETKİSİNİN DAYANAKLARI NELERDİR?
– Avukatlık Kanunu Madde 2:
“…(Değişik : 2/5/2001– 4667/2 md.) Yargı organları, emniyet makamları,
diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüsleri, özel ve kamuya
ait bankalar, noterler, sigorta şirketleri ve vakıflar avukatlara görevlerinin yerine
getirilmesinde yardımcı olmak zorundadır. Kanunlarındaki özel
hükümler saklı kalmak kaydıyla, bu kurumlar avukatın gerek duyduğu bilgi ve
belgeleri incelemesine sunmakla yükümlüdür. Bu belgelerden örnek alınması
vekâletname Av
u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 14
ibrazına bağlıdır. Derdest
davalarda müzekkereler duruşma günü beklenmeksizin mahkemeden alınabilir.”
– Avukatlık Kanunu madde 46: “Avukat,
işlerini kendi sorumluluğu altındaki stajyeri veya yanında çalışan sekreteri
eliyle de takip ettirebilir, fotokopi veya benzeri yollarla örnek aldırabilir.
Avukatın onanmasını istemediği örnekler harca tâbi değildir…, Avukat veya
stajyer, vekâletname olmaksızın dava ve takip dosyalarını inceleyebilir. Bu
inceleme isteğinin ilgililerce yerine getirilmesi zorunludur. Vekâletname
ibraz etmeyen avukata dosyadaki kâğıt veya belgelerin örneği veya fotokopisi
verilmez.”
– Avukatlık Kanunu madde 35: “…Kanun
işlerinde ve hukuki meselelerde mütalaa vermek, mahkeme, hakem veya yargı
yetkisini haiz bulunan diğer organlar huzurunda gerçek ve tüzel kişilere ait
hakları dava etmek ve savunmak, adli işlemleri takip etmek, bu işlere ait
bütün evrakı düzenlemek, yalnız baroda yazılı avukatlara aittir…, Baroda
yazılı avukatlar birinci fıkradakiler dışında kalan resmi dairelerdeki bütün
işleri de takip edebilirler.”
– Avukatlık Kanunu madde 46: “Avukat,
işlerini kendi sorumluluğu altındaki stajyeri veya yanında çalışan sekreteri
eliyle de takip ettirebilir, fotokopi veya benzeri yollarla örnek aldırabilir.
Avukatın onanmasını istemediği örnekler harca tâbi değildir.”
– CMK Madde 153: “(1)Müdafi,
soruşturma evresinde dosya içeriğini inceleyebilir ve istediği belgelerin bir
örneğini harçsız olarak alabilir.S O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U
AT – ÖR N E K L E R 15
(2) Müdafiin dosya içeriğini incelemesi
veya belgelerden örnek alması, soruşturmanın amacını tehlikeye düşürebilecek
ise, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine, sulh ceza hâkiminin kararıyla bu
yetkisi kısıtlanabilir.
(3) Yakalanan kişinin veya şüphelinin
ifadesini içeren tutanak ile bilirkişi raporları ve adı geçenlerin hazır bulunmaya
yetkili oldukları diğer adlî işlemlere ilişkin tutanaklar hakkında, ikinci
fıkra hükmü uygulanmaz.
(4) (Değişik: 25/5/2005-5353/23 md.) Müdafi,
iddianamenin mahkeme tarafından kabul edildiği tarihten itibaren dosya
içeriğini ve muhafaza altına alınmış delilleri inceleyebilir; bütün tutanak ve
belgelerin örneklerini harçsız olarak alabilir.
(5) Bu maddenin içerdiği haklardan
suçtan zarar görenin vekili de yararlanır.”
– Cumhuriyet Başsavcılıkları İle
Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri Kalem Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair
Yönetmelik Madde 45: “5271
sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun başka hüküm koyduğu haller saklı kalmak ve
savunma haklarına zarar vermemek şartıyla soruşturma evresindeki usul işlemleri
gizlidir.
Şüpheli ya da müdafi soruşturma evresinde dosya
içeriğini inceleyebilir ve istediği belgelerin bir örneğini harçsız olarak
alabilir.
Şüpheli ya da müdafiin dosya içeriğini
incelemesi veya belgelerden örnek almasına ilişkin yetkisi, soruşturmanın Av u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i 16
amacını tehlikeye düşürebilecek ise,
Cumhuriyet savcısının istemi ve ilgili hâkimin kararıyla kısıtlanabilir.
Yakalanan kişinin veya şüphelinin
ifadesini içeren tutanak ile bilirkişi raporları ve adı geçenlerin hazır
bulunmaya yetkili oldukları diğer adlî işlemlere ilişkin tutanaklar hakkında
üçüncü fıkra hükmü uygulanmaz.
Bu maddenin içerdiği haklardan mağdur ya
da şikâyetçi ile suçtan zarar gören ve vekilleri de yararlanır.
Soruşturma evrakı soruşturmayı
geciktirmemek kaydıyla Cumhuriyet savcısının belirleyeceği personel huzurunda
kalemde incelenir.”
– Cumhuriyet Başsavcılıkları İle
Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri Kalem Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair
Yönetmelik Madde 83: “Mağdurun,
şikâyetçinin, suçtan zarar görenin ve katılanın vekilleri ile müdafi kovuşturma
aşamasında dosyayı ve muhafaza altına alınmış delilleri yazı
işleri müdürü veya görevlendireceği bir zabıt katibinin yanında inceleyebilir.
Avukat ve stajyeri vekâletname
olmaksızın kovuşturma dosyalarını inceleyebilirler.
Mağdurun, şikâyetçinin ve suçtan zarar
görenin vekilleri ile müdafi vekâletname ibraz ederek dilekçe ile
başvurmaları hâlinde bütün tutanak ve belgelerin örneklerini harçsız olarak
alabilirler. Katılan da bu hakka sahiptir.”
– Hukuk Muhakemeleri Kanunu
Yönetmeliği Madde 42: “(2) Avukatlar ve stajyerler, vekâletname
olmaksızın dava S
O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 17
ve takip dosyalarını zabıt kâtibinin
gözetiminde her zaman inceleyebilirler. İncelemenin yapıldığına dair
düzenlenen dosya inceleme tutanağı avukat veya avukat stajyeri ile zabıt kâtibi
tarafından imzalanarak dosyasında saklanır.”
* AVUKATLIK KİMLİĞİNİN NİTELİĞİ
NEDİR?
– Avukatlık Kanunu madde 9: “…(Değişik
dördüncü fıkra: 13/1/2004 – 5043/1 md.) Ruhsatnameler ve avukat kimlikleri
Türkiye Barolar Birliği tarafından tek tip olarak bastırılır ve düzenlenir. 8
inci maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen şekilde Türkiye Barolar Birliği
Yönetim Kurulunca uygun bulma kararı verildiğinde ruhsatnameler Birlik Başkanı
ve ilgili Baro Başkanı tarafından imzalanır. Avukat kimlikleri, tüm resmî ve
özel kuruluşlar tarafından kabul edilecek resmî kimlik hükmündedir.”
* KAMU KURUMLARINA VERMEK
İSTEDİĞİNİZ DİLEKÇENİN KABUL EDİLME ZORUNLULUĞU VAR MIDIR?
– TCK Madde 121: “(1) Kişinin
belli bir hakkı kullanmak için yetkili kamu makamlarına verdiği dilekçenin hukukî
bir neden olmaksızın kabul edilmemesi hâlinde, fail hakkında altı aya kadar
hapis cezasına hükmolunur.”Av u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 18
* AVUKATIN GÖZALTINDAKİ MÜVEKKİLİ
İLE GÖRÜŞMESİ ENGELLENEBİLİR Mİ?
– CMK Madde 149: “(1) Şüpheli
veya sanık, soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında bir veya birden fazla
müdafiin yardımından yararlanabilir; kanunî temsilcisi varsa, o da şüpheliye
veya sanığa müdafi seçebilir.
(2) Soruşturma evresinde, ifade almada en
çok üç avukat hazır bulunabilir.
(3) Soruşturma ve kovuşturma
evrelerinin her aşamasında avukatın, şüpheli veya sanıkla görüşme, ifade alma
veya sorgu süresince yanında olma ve hukukî yardımda bulunma hakkı
engellenemez, kısıtlanamaz.”
– CMK Madde 154: “(1) Şüpheli
veya sanık, vekâletname aranmaksızın müdafii ile her zaman ve konuşulanları
başkalarının duyamayacağı bir ortamda görüşebilir. Bu kişilerin müdafii ile
yazışmaları denetime tâbi tutulamaz.”
– Terörle Mücadele Kanunu Madde
10: “Bu
Kanun kapsamına giren suçlarla ilgili olarak, Ceza Muhakemesi Kanununun 250 ilâ
252 nci maddelerinde hüküm bulunmayan hususlarda diğer hükümleri uygulanır.
Ancak;
b) Şüpheli, gözaltı
süresince yalnız
bir müdafiin hukuki yardımından yararlanabilir. Gözaltındaki
şüphelinin müdafi ile görüşme hakkı, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine, hâkim
kararıyla yirmidört
saat süre ile kısıtlanabilir; ancak bu süre içerisinde ifade alınamaz.
S
O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 19
c) Şüphelinin
kolluk tarafından ifadesi alınırken, ancak bir müdafi hazır bulunabilir.”
* AVUKATIN ÜZERİ, BÜROSU YA DA
KONUTUNDA ARAMA YAPILMASINA İLİŞKİN MEVZUAT NEDİR?
– Avukatlık Kanunu madde 58: “Avukatların
avukatlık veya Türkiye Barolar Birliği ya da baroların organlarındaki
görevlerinden doğan veya görev sırasında işledikleri suçlardan dolayı
haklarında soruşturma, Adalet Bakanlığının vereceği izin üzerine, suçun
işlendiği yer Cumhuriyet savcısı tarafından yapılır. Avukat yazıhaneleri ve
konutları ancak mahkeme kararı ile ve kararda belirtilen olayla ilgili olarak
Cumhuriyet savcısı denetiminde ve baro temsilcisinin katılımı ile aranabilir.
Ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren bir suçtan dolayı suçüstü hali
dışında avukatın üzeri aranamaz.”
– TCK Madde 120: “Hukuka aykırı
olarak bir kimsenin üstünü veya eşyasını arayan kamu görevlisine 3 aydan 1 yıla
kadar hapis cezası verilir.”
– Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin
İnfazı Hakkında Kanun Madde 86 (3): “Kurum görevlileri ve dış güvenlik
görevlileri dahil olmak üzere, sıfat ve görevi ne olursa olsun, ceza infaz
kurumlarına girenler duyarlı kapıdan geçmek zorundadır. Bu kişilerin üstleri
metal detektörle aranır; eşyaları x-ray cihazından veya benzeri güvenlik
sistemlerinden geçirilir, ayrıca şüphe hâlinde elle aranır. Bu cihazların
bulunmadığı yerlerde arama ve kontrol elle yapılır. Ancak Av u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i 20
milletvekilleri, mülkî amirler, hâkim,
Cumhuriyet savcıları ve bu sınıftan sayılanlar, avukatlar,
noterler, ceza infaz kurumları ve tutukevleri kontrolörleri, izleme kurulu başkan
ve üyeleri, uluslararası sözleşmelerle yetkileri tanınmış kişi ve kuruluşların
temsilcileri, ceza infaz kurumu ve tutukevi koruma birlik komutanı ile kurum
müdürünün üstleri ağır cezayı gerektiren suçüstü hâlleri dışında elle aranamaz.
Duyarlı kapı cihazının ikazının sürmesi hâlinde bu kişiler ancak, elle aramayı
kabul ettikleri takdirde kuruma girebilirler. Ziyaret yerleri de ziyaret
öncesi ve bitiminde aranır.”
– Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin
İnfazı Hakkında Kanun Madde 86 (4): “Ceza infaz kurumlarına giren avukatlarca
savunmaya ilişkin olduğu yazılı olarak beyan edilen belge ve dosyalar
incelemeye tâbi tutulmaz.”
* AVUKAT BÜROSUNUN ARANMASI
ESNASINDA UYGULANACAK USUL KURALLARI NELERDİR?
– CMK Madde 130: “(1) Avukat
büroları ancak mahkeme kararı ile ve kararda belirtilen olayla ilgili olarak
Cumhuriyet savcısının denetiminde aranabilir. Baro başkanı veya onu temsil eden
bir avukat aramada hazır bulundurulur.
(2) Arama sonucu el konulmasına karar
verilen şeyler bakımından bürosunda arama yapılan avukat, baro başkanı veya onu
temsil eden avukat, bunların avukat ile müvekkili arasındaki meslekî ilişkiye
ait olduğunu öne sürerek karşı koyduğunda, bu şey ayrı bir zarf veya paket
içerisine konularak hazır bulunanlarca mühürlenir ve bu konuda gerekli S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 21
kararı vermesi, soruşturma evresinde
sulh ceza hâkiminden, kovuşturma evresinde hâkim veya mahkemeden istenir. Yetkili
hâkim el konulan şeyin avukatla müvekkili arasındaki meslekî ilişkiye ait
olduğunu saptadığında, el konulan şey derhâl avukata iade edilir ve yapılan
işlemi belirten tutanaklar ortadan kaldırılır. Bu fıkrada öngörülen kararlar,
yirmi dört saat içinde verilir.
(3) Postada el koyma durumunda bürosunda
arama yapılan avukat veya baro başkanı veya onu temsil eden avukatın karşı
koyması üzerine ikinci fıkrada belirtilen usuller uygulanır.”
– Adli ve Önleme Aramaları
Yönetmeliği Madde 13: “Cumhuriyet
savcısı hazır olmaksızın avukat bürolarında arama yapılamaz.
Avukat büroları ancak mahkeme kararı ile
ve kararda belirtilen olayla ilgili olarak Cumhuriyet savcısının denetiminde
aranabilir. Baro başkanı veya onu temsil eden bir avukat aramada hazır
bulundurulur.
Arama sonucu el konulmasına karar
verilen şeyler bakımından bürosunda arama yapılan avukat, baro başkanı veya
onu temsil eden avukat, bunların avukat ile müvekkili arasındaki meslekî
ilişkiye ait olduğunu öne sürerek karşı koyduğunda, bu şey ayrı bir zarf veya
paket içerisine konularak hazır bulunanlarca mühürlenir ve bu konuda gerekli
kararı vermesi, soruşturma evresinde sulh ceza hâkiminden, kovuşturma evresinde
hâkim veya mahkemeden istenir. Yetkili hâkim el konulan şeyin avukatla
müvekkili arasında meslekî ilişkiye ait olduğunu tespit ettiğinde, el konulan
şey Av
u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 22
derhâl avukata iade edilir ve yapılan
işlemi belirten tutanaklar ortadan kaldırılır. Bu fıkrada öngörülen kararlar
yirmi dört saat içinde verilir.
Postada el koyma durumunda bürosunda
arama yapılan avukat veya baro başkanı veya onu temsil eden avukatın karşı
koyması üzerine üçüncü fıkrada belirtilen usuller uygulanır.”
– CMK Madde 116: “(1)
Yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda makul
şüphe varsa; şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, işyeri veya ona ait
diğer yerler aranabilir.”
– CMK Madde 119: “(2) Arama karar
veya emrinde;
a) Aramanın nedenini oluşturan fiil,
b) Aranılacak kişi, aramanın yapılacağı
konut veya diğer yerin adresi ya da eşya,
c) Karar veya emrin geçerli olacağı zaman
süresi,
Açıkça gösterilir.
(3) Arama tutanağına işlemi yapanların
açık kimlikleri yazılır.”
– CMK Madde 121: “(1) Aramanın
sonunda hakkında arama işlemi uygulanan kimseye istemi üzerine aramanın 116 ve
117 nci maddelere göre yapıldığını ve 116 ncı maddede gösterilen durumda
soruşturma veya kovuşturma konusu fiilin niteliğini belirten bir belge ve
istemi üzerine elkonulan veya koruma altına alınan eşyanın listesini içeren bir
defter S
O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 23
ve eğer şüpheyi haklı kılan bir şey elde
edilmemiş ise bunu belirten bir belge verilir.
(2) Birinci fıkrada belirtilen
belgelerde, hakkında arama işlemi uygulanan kimsenin, elkonulan eşyanın
mülkiyetine ilişkin görüş ve iddialarına da yer verilir.
(3) Koruma altına alınan veya elkonulan
eşyanın tam bir defteri yapılır ve bu eşya resmî mühürle mühürlenir veya bir
işaret konulur.”
– Polis Vazife ve Selahiyet
Kanunu Madde 9 (Önleme araması): “Polis, tehlikenin veya suç işlenmesinin
önlenmesi amacıyla usûlüne göre verilmiş sulh ceza hâkiminin kararı veya bu
sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde mülkî âmirin
vereceği yazılı emirle; kişilerin üstlerini, araçlarını, özel kâğıtlarını ve
eşyasını arar; alınması gereken tedbirleri alır, suç delillerini koruma altına
alarak 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre gerekli işlemleri
yapar.
Arama talep yazısında, arama için makul
sebeplerin oluştuğunun gerekçeleriyle birlikte gösterilmesi gerekir.
Arama kararında veya emrinde;
a) Aramanın sebebi,
b) Aramanın konusu ve kapsamı,
c) Aramanın yapılacağı yer,
ç) Aramanın yapılacağı zaman ve geçerli
olacağı süre,
belirtilir.Av u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i 24
Önleme araması aşağıdaki yerlerde
yapılabilir:
a) 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri
Yürüyüşleri Kanunu kapsamına giren toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin yapıldığı
yerde veya yakın çevresinde.
b) Özel hukuk tüzel kişileri ile kamu
kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları veya sendikaların genel kurul
toplantılarının yapıldığı yerin yakın çevresinde.
c) Halkın topluca bulunduğu veya
toplanabileceği yerlerde.
ç) Eğitim ve öğretim özgürlüğünün
sağlanması için her derecede eğitim ve öğretim kurumlarının idarecilerinin talebiyle
ve 20 nci maddenin ikinci fıkrasının (A) bendindeki koşula uygun olarak
girilecek yüksek öğretim kurumlarının içinde, bunların yakın çevreleri ile
giriş ve çıkışlarında.
d) Umumî veya umuma açık yerlerde.
e) Her türlü toplu taşıma araçlarında,
seyreden taşıtlarda.
Konutta, yerleşim yerinde ve kamuya açık
olmayan işyerlerinde ve eklentilerinde önleme araması yapılamaz.
Spor karşılaşması, miting, konser,
festival, toplantı ve gösteri yürüyüşünün düzenlendiği veya aniden toplulukların
oluştuğu hallerde gecikmesinde sakınca bulunan hal var sayılır.
Polis, tehlikenin önlenmesi veya
bertaraf edilmesi amacıyla güvenliğini sağladığı bina ve tesislere gelenlerin;
herhangi bir emir veya karar olmasına bakılmaksızın, üstünü, aracını ve
eşyasını teknik cihazlarla, gerektiğinde el ile kontrol etmeye S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 25
ve aramaya yetkilidir. Bu yerlere girmek
isteyenler kimliklerini sorulmaksızın ibraz etmek zorundadırlar.
Milletlerarası anlaşmalar hükümleri saklıdır.
Önleme aramasının sonucu, arama kararı
veya emri veren merci veya makama bir tutanakla bildirilir.”
* ARAMA ESNASINDA ELE GEÇİRİLEN
BELGELERİ KOLLUK İNCELEYEBİLİR Mİ?
– CMK Madde 122 “(1) Hakkında
arama işlemi uygulanan kimsenin belge veya kâğıtlarını inceleme yetkisi, Cumhuriyet
savcısı ve hâkime aittir.
(2) Belge ve kâğıtların zilyedi veya
temsilcisi kendi mührünü de koyabilir veya imzasını atabilir. İleride mührün
kaldırılmasına ve kâğıtların incelenmesine karar verildiğinde bu işlemin
yapılmasında hazır bulunmak üzere, zilyedi veya temsilcisi ya da müdafii veya
vekili çağrılır; çağrıya uyulmadığında gerekli işlem yapılır.
(3) İnceleme sonucu soruşturma veya
kovuşturma konusu suça ilişkin olmadığı anlaşılan belge veya kâğıtlar
ilgilisine geri verilir.”
* BİLGİSAYAR ÜZERİNDE ARAMA YAPILMASINDA
UYULACAK USULLER NELERDİR?
CMK Madde 134: “(1) Bir suç
dolayısıyla yapılan soruşturmada, başka surette delil elde etme imkânının Av u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i 26
bulunmaması halinde, Cumhuriyet
savcısının istemi üzerine şüphelinin kullandığı bilgisayar ve bilgisayar
programları ile bilgisayar kütüklerinde arama yapılmasına, bilgisayar
kayıtlarından kopya çıkarılmasına, bu kayıtların çözülerek metin hâline
getirilmesine hâkim tarafından karar verilir.
(2) Bilgisayar, bilgisayar programları
ve bilgisayar kütüklerine şifrenin çözülememesinden dolayı girilememesi veya
gizlenmiş bilgilere ulaşılamaması halinde çözümün yapılabilmesi ve gerekli
kopyaların alınabilmesi için, bu araç ve gereçlere el konulabilir. Şifrenin
çözümünün yapılması ve gerekli kopyaların alınması halinde, el konulan cihazlar
gecikme olmaksızın iade edilir.
(3) Bilgisayar veya bilgisayar
kütüklerine el koyma işlemi sırasında, sistemdeki bütün verilerin yedeklemesi
yapılır.
(4) İstemesi halinde, bu yedekten bir
kopya çıkarılarak şüpheliye veya vekiline verilir ve bu husus tutanağa
geçirilerek imza altına alınır.
(5) Bilgisayar veya bilgisayar
kütüklerine el koymaksızın da, sistemdeki verilerin tamamının veya bir kısmının
kopyası alınabilir. Kopyası alınan veriler kâğıda yazdırılarak, bu husus
tutanağa kaydedilir ve ilgililer tarafından imza altına alınır.”S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 27
AVUKAT HAKLARINA İLİŞKİN
ULUSLARARASI MEVZUAT
Avukatların Rolüne Dair Temel
Prensipler (Havana Kuralları)
27 Ağustos – 7 Eylül
1990 tarihleri arasında Havana’da toplanan Suçların Önlenmesine ve Suçların
Islahı Üzerine Birleşmiş Milletler Konferansı tarafından kabul edilmiştir.
Başlangıç
Dünya halkları, Birleşmiş Milletler
Şartı’nda adaletin sürdürülebileceği koşulları yaratmak için verdikleri kararı
teyit ettiklerinden ve ırk, cins, dil ve din ayırımı yapmaksızın insan
haklarına ve temel özgürlüklere saygıyı geliştirme ve teşvik etme konusunda
uluslararası işbirliğini gerçekleştirme amacı taşıdıklarını ilan ettiklerinden,
İnsan Hakları Evrensel Bildirisi hukuk
önünde eşitlik ile masumluk karinesi prensiplerine, hukuken kurulmuş bağımsız
ve tarafsız bir yargı yeri tarafından adil ve aleni olarak yargılanma hakkına
ve kendisine suç isnat edilen bir kimsenin savunması için gerekli bütün
güvencelere yer verdiğinden,
Buna ek olarak, Kişisel ve Siyasal
Haklar Uluslararası Sözleşmesi de sebepsiz yere gecikmeden yargılanma hakkını
ve Av
u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 28
hukuken kurulmuş bağımsız ve tarafsız
yetkili bir mahkeme tarafından yargılama hakkını ilan ettiğinden,
Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar
Uluslararası Sözleşmesi de, devletlerin Birleşmiş Milletler Şartı’na göre her
yerde insan hak ve özgürlüklerine saygı gösterilmesi ve buna uyulması yükümlülüğünü
hatırlattığından,
Herhangi Bir Biçimde Tutulan veya
Hapsedilen Kişilerin Korunması İçin Prensipler Bütünü, tutulan bir kimsenin bir
avukatın yardımından yararlanma ve avukatla iletişim kurma ve avukatla görüşme
hakkına sahip olmasını öngördüğünden,
Mahpusların Islahı İçin Asgari Standart
Kurallar, tutuklulara, özellikle hukuki yardım verilmesini ve avukatla gizli
bir biçimde görüşme imkanının sağlanmasını tavsiye ettiğinden,
Suçtan ve Yetki İstismarından Mağdur
Olanlara Adalet Sağlanmasına Dair Temel Prensipler Bildirisi, suç mağdurlarının
adalete ulaşmaları ve adil muamele görmeleri, zararların karşılanması, tazminat
ve yardım almaları için uluslararası ve ulusal düzeyde alınması gerekli
tedbirleri tavsiye ettiğinden,
Bütün insanların sahip olduğu ekonomik,
sosyal ve kültürel veya kişisel ve siyasal nitelikteki insan hakları ve temel
özgürlüklerin yeterli bir biçimde korunması, herkesin bağımsız hukukçuların
sağladığı adli hizmetlere etkili bir biçimde ulaşma hakkına sahip olmasını
gerektirdiğinden,
Avukatların meslek örgütleri, mesleki
standartların ve meslek ahlakının yüceltilmesinde, üyelerinin baskıya,
haklarının yersiz olarak kısıtlanmasına ve ihlal edilmesine karşı korunmasında,
ihtiyacı bulunan herkese adli hizmet sağlanmasında S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 29
ve hükümet ve diğer kuruluşlarla
işbirliği yaparak adaletin ve kamu yararının daha fazla gerçekleştirmesinde
hayati bir role sahip olduğundan,
Avukatların görevlerini gereği gibi
yerine getirmelerini sağlama ve geliştirme konusunda üye devletlere yardımcı
olmak için formüle edilen aşağıdaki Avukatların Rolüne Dair Prensipler, ulusal
mevzuat ve uygulama bakımından hükümetler tarafından dikkate alınır ve
avukatlarla birlikte yargıçlar, savcılar, yürütme ve yasama organı mensupları
gibi diğer kimselerin ve genel olarak halkın dikkatine sunulur. Bu prensipler
mümkün olduğu kadar, avukatlık resmi statüsüne sahip olmadan avukatlık görevi
yapan kimselere de uygulanır.
Avukata ve Adli Hizmetlere Ulaşma
1. Herkes
haklarının varlığını tespit ettirmek, korumak ve ceza muhakemesinin her
aşamasında haklarını savunmak için kendi seçtiği bir avukatın yardımına
başvurma hakkına sahiptir.
2. Hükümetler, ırk,
renk, etnik köken, cinsiyet, dil, sin, siyasal veya başka bir fikir, ulusal ve
toplumsal köken, doğum, ekonomik veya başka bir statüye dayanan bir
ayrımcılıkla hiç biri ayrım yapmaksızın, egemenlik yetkisine tabi olan ve ülke
içinde bulunan herkesin, avukata etkili bir biçimde ve eşit olarak ulaşma hakkını
sağlayan etkin usulleri ve ihtiyaçlarına karşılık verebilecek mekanizmalar
kurar.
3. Hükümetler,
yoksullara ve gerektiği takdirde mahrumiyet içinde bulunan diğer kimselere
adli hizmet verilmesi için Av u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 30
yeterli mali imkanlar ve başka kaynaklar
sağlar. Avukatların meslek örgütleri bu hizmetlerin, imkanların ve kaynakların
organize edilmesinde sunulmasında işbirliği yapar.
4. Hükümetler ve
avukatların meslek örgütleri, kişilerin hukuka göre sahip oldukları haklar ve
ödevler ile temel özgürlüklerin korunmasında avukatların rolü konusunda halkı
bilgilendirmek için programlar yaparlar. Yoksul ve mahrumiyet içindeki diğer
kimselere yardım ederken, onların haklarını arayabilecekleri ve gerektiği
takdirde avukatın yardımını isteyebilecekleri bir konuma ulaşmaları için özel
bir dikkat gösterir.
Ceza Adaletiyle İlgili Konularda
Özel Koruyucular
5. Hükümetler,
gözaltına alınan veya tutulan veya cezai bir fiil ile suçlanan kimselerin,
kendi seçtikleri bir avukatın yardımından yararlanma hakkına sahip oldukları
konusunda yetkili makamlar tarafından hemen bildirilmelerini sağlar.
6. Avukatı
bulunmayan bu durumdaki kimselere, adaletin yararının gerektirdiği bütün
olaylarda etkili bir hukuki yardım verilmesi için, suçun niteliğine uygun
deneyim ve donanıma sahip bir avukat atanır; bu kimseler avukatlık hizmetinin
karşılığını ödeyebilme imkanından yoksun ise, ücretini kendisinin ödemediği bir
avukat hakkına sahiptir.
7. Hükümetler
ayrıca, hakkında suç isnadı bulunsun veya bulunmasın, gözaltına alınan veya
tutulan herkese hemen ve her ne olursa olsun gözaltına alınmasından ve
tutulmasından itibaren kırk sekiz saat geçmeden avukata ulaşma hakkı sağlar.S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 31
8. Gözaltına alınan
veya hapsedilen herkesin, bir avukat tarafından vakit geçirilmeden ziyaret
edilmesi, kesintisiz biçimde iletişim kurabilmesi ve sansüre uğramadan tam bir
gizlilik içinde görüşebilmesi için yeterli imkanlar, zaman ve kolaylık
sağlanır. Kanun adamları, görüşmeleri gözle izleyebilir fakat dinleyemez.
Avukatların Nitelikleri ve
Eğitimi
9. Hükümetler,
avukatlık meslek örgütleri ve öğretim kurumları, avukatların gereği gibi eğitim
ve öğrenim almalarını ve avukatlık meslek idealleri ve ahlaki görevleri ile
ulusal ve uluslararası hukuk tarafından tanınmış olan insan haklarına ve temel
özgürlüklere vakıf olmalarını sağlar.
10. Hükümetleri
avukatların meslek örgütleri ve öğretim kurumları, hukuk mesleğine girişte ve
mesleğin icrası dışında bir kimseye karşı ırk, renk, cinsiyet etnik köken din,
siyasal veya başka bir fikir, ulusal veya toplumsal köken, mülkiyet, doğum,
ekonomik veya başka bir statü gibi nedenlerle ayrımcılık yapılmamasını sağlar.
Bir avukatın ilgili ülkenin vatandaşı olması şartı, ayrımcılık yapılması
şeklinde anlaşılmaz.
11. Adli hizmete
olan ihtiyaçları karşılanmayan grupların, toplulukların veya bölgelerin
bulunduğu ülkelerin bulunduğu ve özellikle bu tür grupların değişik
kültürlere, geleneklere ve dillere sahip olmaları veya geçmişte ayrımcılıktan
ötürü mağdur edilmiş bulunmaları halinde; hükümetleri avukatların meslek
örgütleri ve öğretim kurumları bu gruplara mensup meslek adaylarının adalet
mesleğine girmeleri için Av
u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 32
özel tedbirler alır ve kendi gruplarının
ihtiyaçlarına uygun şekilde eğitim ve öğretim görevlerini sağlar.
Avukatların Görev ve
Sorumlulukları
12. Avukatlar adalet
dağıtımında temel bir unsur olarak, her zaman mesleklerinin şeref ve itibarını
korurlar.
13. Avukatların
müvekkillerine karşı görevleri şunları içerir:
a. Müvekkillerine
sahip oldukları haklar ve yükümlülükler ile müvekkillerinin haklarını ve
yükümlülüklerini ilgilendirdiği ölçüde hukuk sisteminin işleyişi konusunda
kendilerine bilgi vermek;
b. Müvekkillerine
uygun yoldan her türlü yardımda bulunmak ve onların haklarını korumak için
hukuki muamelede bulunmak;
c. Müvekkillerine
mahkemeler, yargı yerleri ve eğer uygunsa idari makamlar önünde yardım etmek.
14. Avukatlar
müvekkillerinin haklarını korurken ve adaletin gerçekleşmesine çalışırken,
ulusal ve uluslararası hukukun tanıdığı insan haklarının ve temel özgürlükleri
yüceltmeye çalışırlar ve hukuka ve hukukçuluk mesleğinin kabul görmüş
standartlarına ve ahlaki kurallarına uygun biçimde serbestçe ve özenle hareket
ederler.
15. Avukatlar her
zaman müvekkillerinin menfaatlerine saygı gösterirler.S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 33
Avukatlık Faaliyetinin Güvencesi
16. Hükümetler
avukatların;
a. Hiçbir baskı,
engelleme, taciz veya yolsuz bir müdahaleyle gerek karşılaşmadan her türlü
mesleki faaliyeti yerine getirmelerini;
b. Yurt içinde ve
yurt dışında serbestçe seyahat etme ve müvekkilleriyle görüşebilmelerini;
c. Kabul görmüş
meslek ahlak kurallarına, görevlerine, standartlarına uygun faaliyette
bulundukları için kovuşturma veya idari, ekonomik veya başka bir yaptırımla
sıkıntı çekmemelerini veya tehditle karşılaşmamalarını sağlar.
17. Avukatlar
görevlerini icra etmemeleri nedeniyle güvenlikleri tehdit edildiği takdirde,
yetkili makamlar tarafından gerekli bir biçimde korunurlar.
18. Avukatlar
görevlerini icra etmeleri nedeniyle müvekkilleriyle veya müvekkillerinin
davalarıyla özdeşleştirilemezler.
19. Bir avukat
ulusal hukuka ve uygulamaya göre ve bu prensiplerle bağdaşır bir biçimde
müvekkil tarafından azledilmedikçe, huzurunda avukatlık yapma hakkına sahip
olduğu mahkeme veya idari makam tarafından bu makamların önüne çıkma hakkından
yoksun bırakılamaz.
20. Avukatlar, bir
mahkeme, yargı yeri veya hukuki ya da idari bir makam önünde mesleki nedenlerle
bulundukları sırada veya konuyla ilgili yazılı veya sözlü taleplerinde yaptıkları
beyanlardan ötürü hukuki v cezai muafiyetten yararlanır.Av u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i 34
21. Yetkili
makamların ellerinde veya denetimleri altında bulunan gerekli bilgileri,
dosyaları ve belgeleri, avukatların müvekkillerine etkili bir hukuki yardım
verebilmelerini sağlayacak yeterli bir sürede ulaşmalarını temin etmek, kamu
makamlarının görevidir. Avukatların bu belgelere en kısa sürede ulaşmaları
sağlanır.
22. Hükümetler,
avukatlar ile müvekkilleri arasında mesleki ilişkiler kapsamındaki bütün
haberleşme ve görüşmelerin gizli olduğunu kabul eder ve buna saygı gösterir.
İfade ve Örgütlenme Özgürlüğü
23. Avukatlar, diğer
vatandaşlar gibi ifade, inanç, örgütlenme ve toplanma özgürlüğüne sahiptir.
Avukatlar özellikle, hukukla, adalet sistemiyle ve insan haklarının
geliştirilmesi ve korunması ile ilgili konularda kamusal tartışmalara katılma
ve yasal faaliyetleri veya yasal bir örgüte mensup olmaları nedeniyle mesleki
kısıtlamalara maruz kalmaksızın, yerel, ulusal veya uluslararası örgütler kurma
veya bunlara mensup olma ve bunların toplantılarına katılma hakkına sahiptir.
Avukatlar bu hakları kullanırken, her zaman hukuka ve hukuk mesleğinin kabul
görmüş standartlarına ve meslek ahlak kurallarına uygun davranırlar.
Avukatların Meslek Örgütleri
24. Avukatlar kendi
menfaatlerini temsil etmek süreklilik taşıyan mesleki eğitim ve öğretimlerini
geliştirmek ve meslek haysiyetlerini korumak için bağımsız meslek örgütleri
kurma S
O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 35
ve bunlara katılma hakkına sahiptir.
Meslek örgütlerinin yönetim organları, üyeleri tarafından seçilir ve bu
organlar dış müdahaleye maruz kalmadan görevlerini yapar
25. Avukatlık meslek
örgütleri herkese etkili ve eşit bir biçimde adli hizmet verilmesi için ve
avukatların usulsüz bir müdahale ile karşılaşmadan hukuka ve kabul görmüş
meslek ahlak kurallarına ve standartlarına uygun olarak müvekkilleri ile görüşebilmeleri
ve onlara yardım edebilmeleri sağlamak için hükümetle işbirliği yapar.
Disiplin İşlemleri
26. Avukatın mesleki
davranış kuralları, ulusal hukuka, geleneklere, uluslararası standartlara ve
normlara uygun olarak kendi meslek örgütlerinin ilgili organları veya yasama
organı tarafından düzenlenir.
27. Mesleki
sıfatları nedeniyle avukatlar hakkında yapılan suçlamalar ve şikayetler,
usulüne uygun olarak hızla ve adil bir biçimde takip edilir. Avukatlar, kendi
seçtikleri bir avukattan yardım görme hakları da dahil, adil yargılanma hakkına
sahiptir.
28. Avukatlar
hakkında disiplin işlemleri, meslek örgütleri tarafından kurulan bağımsız bir
disiplin komitesi, bağımsız bir kanuni makam veya bir mahkeme önüne getirilir
ve bu işlemler bağımsız yargısal denetime tabidir.
29. Bütün disiplin
işlemleri, mesleki davranış kurallarına ve diğer kabul görmüş mesleki
standartlar ile hukuk Av
u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 36
mesleğinin ahlak kurallarına uygun
olarak ve bu prensipler ışığında karara bağlanır.S O R U L A R – C E VA P L A R M E
V Z U AT – ÖR N E K L E R 37
AVRUPA KONSEYİ AVUKATLIK
MESLEĞİNİN İCRASINDAKİ ÖZGÜRLÜKLER HAKKINDA 9 NUMARALI TAVSİYE KARARI
Avrupa Konseyi Statüsünün 15. maddesi
(b) bendine dayanarak Bakanlar Kurulu, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin
hükümlerini dikkate alarak;
Aralık 1990’da Birleşmiş Milletler Genel
Kurulu tarafından onaylanan “Avukatların Rolü ile İlgili Birleşmiş Milletler
Temel Prensipleri”ni dikkate alarak;
13 Ekim 1994’de Avrupa Konseyi Bakanlar
Komitesi tarafından kabul edilen “Hakimlerin Rolü, Etkinlikleri ve Bağımsızlığı
ile İlgili 12 (94) Numaralı Tavsiye Kararını” dikkate alarak;
Avukatların ve oluşturdukları mesleki
kuruluşların, insan haklarının ve temel hakların korunmasını sağlamakta oynadıkları
temel rolün altını çizerek;
Hukuk devletinin güçlendirilmesinde,
özellikle bireysel özgürlüklerin korunmasındaki görevleri ile yer alan avukatların
mesleğin icrasındaki bağımsızlıklarının desteklenmesini arzulayarak;
Adil bir sistem olarak adaletin sağlanmasının,
hangi merciden veya hangi sebeple olursa olsun, doğrudan doğruya veya dolaylı
sınırlama, tesir, baskı ve müdahaleye tabi olmaksızın avukatların mesleklerini
ifa ederken sahip oldukları Av u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 38
özgürlüklerinin korunmasını garanti
altına alan bir sistem olması gereğinin farkında olarak;
Avukatların mesleki sorumluluklarını
gereği gibi yerine getirmeleri gereksiniminin ve özellikle, yeterli bir eğitim
almalarının ve mahkemeler ile müvekkillerine karşı olan sorumlulukları arasında
bir denge kurma ihtiyacının farkında olarak;
Adalete ulaşmanın, ekonomik bakımdan
zayıf durumda olan kişilere de avukatlık hizmetinin sunulması olduğu
düşünülerek;
Üye devletlerin hükümetlerine, bu
teklifin içerdiği prensiplerin aşamalı olarak uygulanması için, yeri geldiğinde
gerekli gördüğü tedbirleri almalarını veya desteklemelerini tavsiye eder.
Bu tavsiyenin amacı bakımından “avukat’’
sözcüğü; ulusal yasaya uygun olarak dava açmaya, müvekkili adına hareket
etmeye, hukukun uygulanmasına, müvekkili adına mahkemeye çıkmaya veya ona
danışmanlık yapmaya ve onu temsil etmeye ehil ve yetkili olan ve Prensip l.
(2)’ye göre meslek örgütüne (baroya) kaydı kabul edilmiş kişidir.
Prensip I
Avukatlık Mesleğinin İcrasındaki
Özgürlüğün Genel Prensipleri
1. Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesi’nin ilgili maddeleri dikkate alınarak avukatlık mesleğinin
icrasındaki özgürlüğün ayrım gözetmeden, hükümet veya kamudan gelebilecek S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 39
uygunsuz müdahalelere yer vermeyecek
şekilde korunması, teşvik edilmesi ve bağımsızlık prensibine saygı gösterilmesi
için gereken tüm tedbirler alınmalıdır.
2. Avukatlık
mesleğine kaydolma başvurusu bağımsız bir meslek organı tarafından,
değerlendirilmelidir. Uygulamadan doğan sebeplerle bu imkanınız olursa, kayıt
başvurusu veya kaydın silinmesi ve bağlantılı disiplin meseleleri hakkında
mahkemeye veya bağımsız bir özel organa başvuru hakkı mümkün olmalıdır.
Mahkemece veya bağımsız özel organca alınacak tüm kararlar yargısal denetime
tabi olmalıdır.
3. Avukatlar inanç,
ifade, hareket, dernek kurma ve toplanma özgürlüğüne sahip olmalıdırlar ve
özellikle adaletin sağlanması ve hukuku ilgilendiren konularla ilgili tartışmalarda
yer alma ve hukuk reformları tavsiyesinde bulunma hakkına sahip olmalıdırlar.
4. Mesleki
standartlara uygun olarak hareket eden avukatlar, herhangi bir yaptırıma veya
baskıya tabi tutulmamalıdırlar veya bununla tehdit edilmemelidirler.
5. Avukatlar
özgürlüğü kısıtlanmış olanlar da dahil olmak üzere müvekkillerine erişebilmesi,
onların kendilerine özel olarak danışmasını sağlayabilmesi ve onları mesleki
standartlara uygun olarak temsil etmelidirler.
6. Dosyaların,
diğer dokümanların ve elektronik haberleşmenin içeriği de dahil olmak üzere
avukat müvekkil ilişkisindeki gizliliği korumak için her türlü tedbirler
alınır. Bu kaideye istisna ancak iç hukuka ve demokratik toplum gereklerine
uygun olarak yürütülen cezai soruşturma sebebi Av u k a t H a k l a r ı M e r k e
z i 40
ile ve yargısal veya başka bir bağımsız
tarafsız mercii tarafından kontrol edilerek izin verilmelidir.
7. Avukatların
çıkmaya yetkili oldukları mahkemeye erişmeleri engellenmemeli ve
müvekkillerinin haklarını mesleki kurallara göre savunurken ilgili her türlü
dosyaya erişebilmelidirler.
8. Aynı davada
avukatlık yapan tüm avukatlara mahkemece eşit biçimde davranılmalıdır.
Prensip II
Hukuk Eğitimi, Staj ve Hukuk
Mesleğine Giriş
1. Hukuk eğitimi,
mesleğe giriş ve devam etme cinsiyet veya cinsel tercih, ırk, renk, din, siyasi
veya diğer fikirler, sosyal veya etnik köken, bir azınlığa mensup olma,
mülkiyet, doğum ve fiziksel sebeplere dayanılarak reddedilmemelidir.
2. Mesleki girişin
ön şartı olan ahlak ve yüksek standartta eğitim almış olma şartlarının ve
avukatların devam eden eğitiminin sağlanması için gereken tüm tedbirler
alınmalıdır.
3. Hukuk eğitimi,
devam eden eğitim programları da dahil olmak üzere, hukuki beceriyi
güçlendirmeye çabalamalı, ahlaki konuların ve insan haklar ile ilgili
konuların farkına varılmasını sağlamalı ve avukatları müvekkillerinin
haklarının korumaları, temin etmeleri ve müvekkillerinin haklarına saygı
duymaları için eğitmeli ve bunun yanında adaletin uygun bir şekilde
sağlanmasını desteklemelidir.S O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E
K L E R 41
Prensip III
Avukatların Görevleri ve Rolleri
1. Barolar ve
avukatların diğer birlikleri, mesleki standartları ve diğer davranış
kurallarını hazırlamalı ve avukatların müvekkillerinin meşru haklarını
savunurken adil, dikkatli ve bağımsız olmalarını sağlamalıdır.
2. Meslek
sırlarına, iç hukuka, yönetmeliklere ve meslek standartlarına uygun olmaksızın
açığa vurulması durumunda uygun yaptırımlar uygulanmalıdır.
3. Avukatların
müvekkillerine karşı görevleri aşağıdakileri de kapsar:
a. Müvekkillerinin
hak ve yükümlülüklerini ve bunun yanında mali giderler de dahil olmak üzere
davanın olası sonuçlarını bildirmek,
b. Davayı öncelikle
barışçı yollardan çözmek,
c. Davayı
müvekkillerinin haklarının yerine getirilmesi ve korunması için almak,
d. Menfaatlerin
çatışmasını önlemek,
e. Makul bir
şekilde üstesinden gelebileceklerinden daha fazla iş almamak.
4. Avukatlar
yargıya saygı göstermeli ve mahkemelere karşı olan görevlerini mesleki
standartlara ve iç hukuk kurallarına uygun olarak yerine getirmelidirler.
Herhangi bir durumda avukatların yargısal faaliyetten çekilmesi söz konusu
olursa bu hal belirli bir süre ile sınırlı ve müvekkillerinin ya da Av u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i 42
hizmetlerinden yararlananların zarar
görmeyeceği şekilde olmalıdır.
Prensip IV
Tüm Şahısların Avukatlara
Erişebilmesi
1. Herkesin
bağımsız avukatlarca sağlanan hukuki hizmetlerden etkin bir şekilde
yararlanması için tedbirler alınmalıdır.
2. Avukatların
ekonomik bakımdan zayıf kişilere de hukuk hizmeti vermeleri teşvik edilmelidir.
3. Üye devletlerin
hükümetleri, adaletin gereği olarak etkin hukuki hizmetlerin ekonomik bakımdan
zayıf kişilere ve özellikle de özgürlükleri kısıtlanmış kişilere etkin avukatlarca
bedelsiz olarak sağlanmasını güvence altına almalıdır.
4. Avukatlık
ücretlerini düzenleyen kanun ve düzenlemeler avukatlara makul düzeyde kazanç
sağlayıcı ve kamunun hukuk hizmeti ihtiyacını karşılayıcı nitelikte olmalıdır.
5. Avukatların
müvekkillerine karşı ifa edecekleri hizmet ücretin kamusal fonlardan tamamen
veya kısmen ödenmesinden etkilenmemelidir.
Prensip V
Birlikler
1. Avukatların
diğer kişilerle veya tek başlarına, mesleki standartların yükseltilmesi, hak
ve bağımsızlıklarının korunması amacını güden ulusal veya uluslararası birliklere
S O
R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 43
katılmalarına veya birlikler kurmalarına
izin verilmeli ve bu teşvik edilmelidir.
2. Barolar veya
avukatların oluşturdukları diğer mesleki birlikler, kendi kendini yöneten
organlardır, yetkililerden ve kamudan bağımsızdırlar.
3. Baroların ve
avukatların oluşturduklar mesleki birliklerin, üyelerini korumalarına ve
üyelerinin bağımsızlıklarını ihlal eden her türlü saldırı ve usulsüz
sınırlamaya karşı yapacaklar savunmalara saygı gösterilmelidir.
4. Barolar ve diğer
kuruluşlara aşağıda sayılanları da kapsayan, avukatların bağımsızlıklarını
sağlamaları için teşvik edilmelidir ve bunun yanında:
a. Adaletin
sağlanmasının korkusuzca savunulması ve teşvik edilmesi,
b. Avukatların toplumdaki
yerinin korunması ve özellikle de itibarlarının, onurlarının ve
dürüstlüklerinin gözetilmesi,
c. Adli yardım ve
danışmanlık da dahil olmak üzere, ekonomik bakımdan yetersiz durumda olan
kişilerin adalete ulaşabilmelerini sağlamak için hazırlanan projelerde avukatların
yer almasının desteklenmesi,
d. Hukuk
reformlarının, mevcut ya da tasarı halindeki yasalar hakkındaki tartışmaların
desteklenmesi, teşvik edilmesi,
e. Meslek
üyelerinin refahının sağlanması ve gerekli hallerde onlar ve ailelerine yardım
edilmesi,Av
u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 44
f. Özellikle,
hükümetler arası, hükümet dışı ve avukatların oluşturduklar uluslararası
organizasyonların çalışmaları göz önünde bulundurularak, avukatların rolünün
geliştirilmesi için, diğer ülkelerdeki avukatlarla işbirliği yapılması,
g. Avukatlığın
evrensel anlamda yeterliliğinin temin edilmesi ve avukatların disiplin ve
davranış standartlarına uygun davranmasının gözetilmesi.
5. Barolar ve diğer
mesleki kuruluşlar, avukatların haklarının uygun organlarca savunulması da
dahil olmak üzere, şu hallerde lüzumlu şekilde harekete geçerler:
a. Avukatların
yakalanması veya tutuklanması,
b. Avukatların
dürüstlüğünü sorgulayan işlemlerle ile ilgili her türlü kararın alınması,
c. Avukatların
üstlerinin veya eşyalarının herhangi bir şekilde aranması,
d. Avukatların
zilyetliğinde bulunan dokümanlarına veya belgelerine el konulması,
e. Avukatlar adına
hareket edilmesini gerektiren basın raporları,
Prensip VI
Disiplin Soruşturması
1. Barolar veya
avukatların oluşturduklar diğer birlikler tarafından hazırlanmış davranış
kurallarında yer alan mesleki standartlara uygun davranmayan avukatlar hakkında
disiplin S
O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 45
soruşturması da dahil olmak üzere gerektiği
gibi önlemler alınmalıdır.
2. Barolar ve
avukatların oluşturduklar diğer mesleki birlikler, avukatları ilgilendiren
disiplin soruşturmasının ifasına katılmaya yetkili ve sorumlu olmalıdırlar.
3. Disiplin
soruşturması, avukatların söz konusu işlemlere katılmaları ve karara karşı
yargısal denetimlere başvurmaları da dahil olmak üzere, Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi’nde düzenlenen hükümlere uygun icra edilmelidir.
4. Avukatlar
tarafından işlenen disiplin suçları hakkında karar verilirken orantılılık
ilkesine saygı gösterilmelidir.
TASLAK GEREKÇE
Giriş
1. Avukatlık
mesleğinin icrası her toplumun kültürel, sosyal, politik ve tarihi ortamıyla
her zaman sıkı ilişki içinde olmuştur ve her demokratik toplumda, avukatlar
adaletin yerine getirilmesinde ve insan haklarının ve bireylerin temel
özgürlüklerinin korunmasında önemli bir rol üstlenmişlerdir. 28 Ocak 1988
tarihinde Avrupa Topluluğu Barolar ve Hukuk Kurumları Konseyi (Council of the
Bars and Law Societies of the European Community/CCBE) tarafından kabul edilen
Avrupa Topluluğundaki Avukatlar İçin Davranış Kuralları şu hususu belirtir:
“Mesleki davranış kuralları, bütün medeni toplumlarda önemli kabul edilen bir
görevin avukat tarafından uygun biçimde yerine getirilmesini Av u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i 46
sağlamak amacıyla, kendilerine uygulanan
kişiler tarafından, onların içten rızalarıyla düzenlenmiştir.”
2. Serbest
avukatlık son yıllarda oldukça değişmiştir ve mesleği icra edenler işlerinde
daha çok ticari yaklaşımı benimsemek zorunda kalmışlardır. Ancak, bağımsız bir
mesleğe mensupturlar ve mahkemeye ve müvekkillerine karşı sorumluluklarına
uymalarını sağlayan kurallara riayet etmeli ve belirli mesleki standartları
korumalıdırlar. Yüksek kalitede hukuk hizmetlerinin verilmesi ve kişiler
arasında ayrım yapılmaması sağlanmalıdır.
3. Avukatlar sadece
müvekkillerinin menfaatlerine değil, bir bütün olarak adalet sisteminin
gereklerine hizmet etmelidirler. Avrupa Topluluğundaki Avukatlar için Davranış
Kuralları’nda şu hususların önemi belirtilir: “Hukuk devleti ilkesi üzerine
kurulmuş bir toplumda avukat önemli bir görev yerine getirir. Avukatın vazifesi
kanun dairesinde kendisine talimat verilen işi sadakatle yerine getirmekle
sınırlı değildir. Bir avukat, haklarını ve özgürlüklerini ileri süreceğine ve
savunacağına dair, kendisine güvenen kişilerin menfaatlerini gözettiği gibi,
adaletin yararına da hizmet etmelidir ve onun görevi sadece müvekkilinin
davasını açmak değil, aynı zamanda onun danışmanı olmaktır. Bu nedenle bir
avukatın vazifesi ona, aşağıda belirtilen kişilere karşı, çeşitli hukuki ve
ahlaki sorumluluklar (bazen birbirleriyle çatışma halinde olan) yükler:
Müvekkil;
Avukatın müvekkilinin davasını
götürdüğü veya onun hesabına hareket ettiği mahkemeler veya diğer merciiler, S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 47
genel olarak hukuk mesleği ve
özellikle bu mesleğe mensup her meslektaş ve;
Kendisi için özgür ve bağımsız
mesleğin varlığı devlet erkine ve diğer menfaatlere karşı insan haklarının
önemli bir teminat aracı olan, birbirlerine mesleğin kendisinin koyduğu
kurallara saygı ile bağlı,
4. Avukatlık
mesleğinin icrasında uluslararası kabul görmüş standartların oluşturulması
için uluslararası düzeyde çeşitli adımlar atılmıştır.
5. Birleşmiş
Milletler avukatlarının görevi ile ilgili, uluslararası düzeyde hukuk
mesleğinin icrası için yeknesak hükümler de içeren, prensipler hazırlanmıştır.
Suçluların muamelesi ve suçların önlenmesi hakkında 8. Birleşmiş Milletler (BM)
Kongresi (Küba, 27 Ağustos-7 Eylül 1990) Avukatların Görevi Hakkında Temel
Esaslar’ı kabul etmiştir. Bu esaslar devletlerin, avukatların toplumdaki
vazifelerini geliştirmek ve güvence altına almak amacıyla yürüttükleri hizmete
yardımcı olmak için hazırlanmıştır. BM Genel Kurulu Aralık 1990, 45/121 sayılı
kararında, Kongrenin kabul ettiği bu belgeyi “memnuniyetle benimsedi” ve
“gerekli kanunların yapılmasında ve siyasi direktiflerin belirlenmesinde
rehberlik yapılması ve belgede bulunan esasların her ülkenin kendi ekonomik,
sosyal, hukuki, kültürel ve politik gerçeklerine uygun olarak yerine
getirilmesi için çaba sarf edilmesi amacıyla hükümetleri davet etti.”
6. Avrupa Birliği
düzeyinde avukatlık mesleğinin icrası ile ilgili olarak son zamanlarda önemli
gelişmeler meydana gelmiştir. İlk olarak, Avrupa Birliği Konseyi, Avrupa
Birliği Av
u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 48
bünyesinde geçerli olacak (avukatların,
diplomalarının kabulüne dayanarak, Avrupa Birliği’ndeki bir başka üye devlete
yerleşmeden önce bir yetenek sınavına girmelerini veya bir uyum sürecini
tamamlamalarını öngören) 98/5/ CE sayılı bir Direktifi kabul etti. Daha sonra,
16 Şubat 1998’de Avrupa Birliği Konseyi avukatlara, Avrupa Birliği üyesi bir
başka devletle o devletin kendi avukatlarıyla aynı şartlarda, orijinal mesleki
unvanlarını kullanarak, sürekli ve kısıtlamaya tabi olmadan mesleklerini icra
etme imkanını veren 98/5/CE sayılı Direktifi kabul etti. İkinci Direktif Avrupa
Birliği’ne üye devletler tarafından 15 Aralık 1999’da uygulamaya konulacaktır.
7. Avrupa
Birliği’ne üye devletlerdeki bu önemli gelişmelerin sonucu olarak avukatların,
mesleklerini icra ettikleri ülkelerdeki mesleki standartlarla ilgili açık
kuralları edinmeleri daha önemli hale gelmiştir.
8. Belirtilmelidir
ki, her demokratik toplumdaki hukuk sisteminin önemli bir yönü kişilerin
haklarının korunması ve davalarının adil ve halka açık duruşmalarda, makul bir
süre içinde ve kanunla kurulmuş bir mahkeme tarafından görülmesidir. (İnsan
Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunması Hakkındaki Sözleşme’nin 6. Maddesi
aşağıda AİHS “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi” olarak adlandırılmıştır.)
Bu, hususların yanında,
işlemlerin her aşamasında hukuki hizmetten yararlanma hakkı gibi delil ve tanık
gösterme hakkı olduğu anlamına gelir. AİHS’yi onaylayan Avrupa Konseyi’ne üye
bütün devletler hukuki müracaat yollarının kullanılmasını temin etmelidirler.S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 49
9. Avrupa İnsan
Hakları Mahkemesi, doğrudan veya dolaylı olarak, avukatlarla ilgili çok sayıda
mesele hakkında karar vermiştir. Özellikle, bu davalar avukatın etkin yardımı
ve davanın sanığın yokluğunda görülmesi, avukat ile gizli görüşme, “adaletin
gerektirdiği durumlarda” avukatın atanması ile ilgili olmuştur.
10. Bundan dolayı,
teşkilatlı bir hukuk mesleğinin varlığı hukuk devleti ilkesinin sürdürülmesi
için olduğu kadar insan haklarının korunması için de gerekli olduğundan; insan
haklarının korunması, hukukun üstünlüğü ilkesinin bütün Avrupa düzeyinde tesisi
ve geliştirilmesi gibi temel amaçları olan Avrupa Birliği Konseyi, hukuk
mesleğinin işlerini serbest bir şekilde hiçbir topluluğun uygunsuz baskısı
altında kalmadan icra edebilme ihtiyacına kayıtsız kalamazdı.
11. Aslında, Orta ve
Doğu Avrupa Ülkeleri ile hukuki işbirliği faaliyetleri çerçevesinde (Demo-Droit
ve Themis Programları), Avrupa Birliği Konseyi, “Değişen Toplumda Avukatın
Görevi ve Sorumluluğu” konulu, çok taraflı toplantılar düzenlenmiştir.
12. Avrupa Konseyi
tarafından Macaristan Barolar Birliği, Avrupa Topluluğu Barolar ve Hukuk
Kurumları Konseyi (CCBE) ve INTERIGHTS ile işbirliği içinde bu konuda
düzenlenen 1997 çok taraflı toplantının (Budapeşte 9-11 Aralık 1997) sonuç
kısmında, avukatlık mesleğinin yapısı ve ifası ile ilgili bölümde şu hususlar
belirtilmiştir: “Bütün toplumlardaki avukatlar aşağıdaki genel ilkeler ile
bağlıdırlar: Özgürlük, ahlaki dürüstlük, mahremiyet, ahlaki kurallara uyma,
menfaatlerin çatışmasından kaçınma, görevlerini Av u k a t H a k l a r ı M e r k e
z i 50
başarıyla yerine getirmelerine mani
olacak faaliyetlerden, reklam ve kişisel tanıtımdan kaçınma (İnsan Hakları ve
Temel Özgürlüklerin korunmasına Dair Sözleşme’nin 10. Maddesi dikkate alınarak)
müvekkilin menfaatlerinin korunması ve mahkemelere saygı göstermek.
13. Bundan başka,
Avrupa Birliği Bakanlar Komitesi hükümetler arası faaliyetleri bağlamında,
avukatlık mesleği ve görevi ile ilgili meseleleri de içeren, adalet sorunlarına
ilişkin çok sayıda önergeler ve tavsiyeler kabul etmiştir.
14. Özellikle,
hakimlerin bağımsızlığı, etkinliği ve görevleriyle ilgili R (94) 12 sayılı
Tavsiye, (aşağıda 1994 Tavsiyesi olarak bahsedilecektir), AİHS 6. maddesi
uyarınca; herkesin kanunla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından,
makul bir süre içinde görülen, adil ve halka açık bir duruşma hakkı olduğu
yolundaki prensibini göz önünde bulundurarak, yargı bağımsızlığını korumak
amacıyla bazı temel esasları ele alır.
15. 1994
Tavsiyesi’ne göre Avrupa Konseyi, var olan bütün yazılı belgeleri ve Avrupa
İnsan Hakları Mahkemesi içtihat hukukunu göz önünde bulundurarak, avukatları
ilgilendiren benzer bir tavsiye hazırlama kararı aldı.
16. Bundan dolayı,
adaletin tarafsızlığını ve etkinliğini geliştirme çabaları çerçevesinde ve
özellikle, adli işlemlerdeki uygunsuz gecikmeleri azaltmak için (AİHS 6. maddesi
uyarınca) Avrupa Hukuki İşbirliği Komitesi tarafından CJ-EJ’den avukatlık
mesleğini icra özgürlüğü hakkında tavsiye taslağı hazırlaması istendi.S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 51
Tavsiyenin Kapsamı
17. Bu tavsiyenin
anlamı çerçevesinde, “avukat” terimi, tavsiyede değinilen avukatların
görevlerinden bir veya birkaçını ifaya yetkili ve izinli ve Prensip I. (2)
uyarınca bir sicile kayıtlı bütün kişileri kapsar. Bundan dolayı, avukat
tanımı, daha çok, hukuk mesleğini icra eden kişileri karşılar.
18. Tavsiye; hukuk
mesleğinin özgürlüğünün temel niteliklerini, bunun nedenlerini, toplum için
önemini, gerektirdiği sorumlulukları, teminat altına alınabilme ve korunabilme
yolları ile bunun gerekliliğini ve devam ettirilmesi için ihtiyaç duyulan
disiplini ve standartları ifade etmeye çalışır.
19. Bundan dolayı,
avukatların yerleşik mesleki standartlarla uyum içinde olmalarını sağlamak
amacıyla hukuk mesleğini icra özgürlüğünü düzenleyen prensipler ve kurallarla
yönlendirilmeleri çok önemlidir.
20. Bu prensipler ve
kurallar, diğer hususların yanında, şunları içermelidir; avukatlık mesleğini
icra özgürlüğünün genel prensipleri (Prensip I), hukuk eğitimi, stajı ve hukuk
mesleğine giriş (Prensip II), avukatların görevleri ve rolleri (Prensip III),
tüm şahısların avukata ulaşabilmesi (Prensip IV), birlikler (Prensip V) ve
disiplin ile ilgili işlemler (Prensip VI).Av u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 52
Prensiplerin Açıklaması Şerhi
Prensip I
Avukatlık Mesleğinin İcrasındaki
Özgürlüğün Genel İlkeleri
21. Adalet
sisteminin tarafsız ve adil uygulanması ve insan hakları ve temel
özgürlüklerinin etkin korunması, hem yargının bağımsızlığına ve tarafsızlığına
(bkz., 1994 Tavsiyesi) hem de avukatların özgürlüğüne bağlıdır. Yargının ve
avukatların bağımsızlığı, her adalet sisteminin temel unsurlarındandır.
22. Esas olarak,
herkesin sahip olduğu insan hakları ve temel özgürlüklerin, medeni ve siyasi
haklar gibi ekonomik, sosyal ve kültürel hakların yeterli bir şekilde
korunabilmesi, tüm bireylerin özgür bir hukuk mesleğinin sağladığı hukuk
hizmetlerine, etkin bir biçimde ulaşabilmesine bağlıdır (Prensip I. (1)).
23. Bundan başka,
Tavsiye Prensip I. (2)’de, avukatların mesleğe kaydolmalarının bağımsız bir
mesleki kuruluş tarafından değerlendirilmesini şart koşar. Bu durum karşı
konulmaz, uygulama ile ilgili nedenlerden dolayı mümkün olmazsa, kaydolma ve
kaydın silinmesi ile ilgili sorunlarda mahkemeye başvurma hakkı olmalıdır. Esas
olarak, avukatların, hiçbir uygunsuz baskı veya müdahaleye tabi olmayan bir
topluluk tarafından alınmış kararlara dayanılarak kaydolma zorunlulukları,
avukatlık mesleğinin özgür ve bağımsız olarak icrasının bir ön şartı olarak
düşünülebilir. Her iki durumda da (örneğin; kararlar bağımsız bir kuruluş veya
mahkeme S
O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 53
tarafından alındığında) adil bir
inceleme her zaman mümkün olmalıdır.
24. Belirtilmelidir
ki, Prensip I. (2) kişilerin diğer hukuk mesleğini icraya kabul edilme biçimlerini,
kabul kriteri adil ve objektif olduğu ve karar verecek kuruluş hiç bir uygunsuz
baskı veya müdahaleye tabi olmadığı sürece, dışlamaz. (aynı zamanda aşağıda
Prensip V’e bkz.).
25. Tavsiye ayrıca,
avukatların toplumdaki diğer bireylerle aynı dernek kurma, inanç, düşünce ve
ifade özgürlüğüne sahip olmaları gerektiğini vurgular. Özellikle, avukatların
diğer bireylere uygulanandan daha fazla hukuki kısıtlamaya tabi olmadan hukukla
ve adaletin yerine getirilmesiyle ilgili kamu tartışmalarında yer alma ve
özgürce ve müdahale olmadan, yerel veya ulusal mesleki kurumlara katılma veya
bu kurumları oluşturma haklarının olduğunu belirtir. Ayrıca, inançları veya
yasal bir birliğe üyelikleri nedeniyle hiçbir kısıtlamaya tabi olmamalıdırlar.
Ayrıca, avukatlar adalet sisteminin işleyişini denetlemek için var olan veya
teklif aşamasındaki mevzuat ile ilgili kamu tartışmalarına katılma ve gerekli
oldukça, reform teklifi yapma hakkına sahiptirler. Esas olarak, her hukuk
sisteminin esas aktörlerinden biri olan avukatlar, ekonomik ve sosyal hayatta
meydana gelebilecek önemli gelişmelere kayıtsız kalmamalı ve hukuk sisteminin
gelişimine önayak olabilecek her kanun teklifinde aktif rol oynamalıdırlar
(Prensip I. (3)).
26. Avukatlık
mesleğinin bireylerin haklarını savunma görevini tam olarak, etkili bir biçimde
gerçekleştirmesini sağlamak amacıyla avukatlar, hiçbir merciin kısıtlama,
nüfuz, Av
u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 54
baskı, tehdit veya uygunsuz müdahalesi
olmadan, yerleşik mesleki standartlarla birlikte ilgili devletin iç hukuk
sistemine uygun olarak, müvekkillerine yol gösterebilmeli ve onları temsil
edebilmelidirler (Prensip I. (4)).
27. Tavsiye daha
sonra müvekkil-avukat ilişkisini ele alır. (Prensip I. (5 ve 6))
Özgürlüklerinden yoksun kişiler hakkında (Prensip I. (5)) Tavsiye, avukatların
müvekkilleriyle görüşme hakkının, adaletin tam olarak yerine getirilmesini
temin etme ihtiyacı ve kamu düzeninin korunması ile dengelenmesi gerektiğini
belirtir. Esas olarak belirli durumlarda avukatların müvekkilleri ile
görüşmelerinin sınırlandırılması yerinde olabilir, örneğin; devam eden cezai
soruşturmaların ve hapishanelerin güvenliğinin korunması amacıyla.
28. Bunun dışında
Tavsiye, devletlere, müvekkil avukat ilişkisinin gizliliği hakkında dosyaların,
belgelerin ve elektronik haberleşmenin içeriğinin gizliliği de dahil olmak
üzere bu kurala uyulmasını sağlama zorunluluğu getirmiştir. Ancak özellikle
cezai soruşturma gerektirdiğinde gizlilik kuralına bir istisna getirebilir
(örneğin; müvekkil ile avukat arasındaki elektronik haberleşmenin suça iştirak
amacıyla kötüye kullanılması durumunda) (Prensip I. (6)) Fakat, cezai
soruşturma sırasında avukatlar ve müvekkilleri arasındaki haberleşmenin
gizliliğini sınırlandırmak gerektiğinde, savunmanın haklarına ve savcılar ve
müdafiler arasındaki “kuvvetlerin eşitliği” ilkesine saygı gösterilmesini temin
etmek ve tarafsızlığı sağlamak amacıyla Tavsiye, bu sınırlandırmanın yargının
veya bağımsız ve tarafsız bir başka makamın denetimi altında yerine getirilmesi
gerektiğini belirtmiştir. Ancak bu hüküm S O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U
AT – ÖR N E K L E R 55
avukatların müvekkilleri aleyhine
tanıklık yapmaya zorlanmaları gerektiği anlamına gelmez.
Ayrıca, Tavsiye metninde yer alan
“cezai soruşturmalar” terimi, mali ve gümrük alanlarındaki soruşturmaları da
içine alacak şekilde geniş yorumlanmalıdır. Bu hüküm AİHS’nin 8. maddesi 2.
fıkrasından esinlenmiştir.
29. Bunun yanı sıra
Tavsiye, işlerinin uygun şekilde yerine getirilmesi, ilgili bütün dosyalara ulaşılabilmesi
için (Prensip I. (7)) avukatlara olan ihtiyaca değinir ve kayıtlı hiçbir
dosyanın sadece bir taraf için hazır (mevcut) bulundurulmaması gerektiğini
belirtir (adli işlemler sırasında kuvvetlerin eşitliği ilkesi).
30. Son olarak
Tavsiye, 1. (8) Prensibi’nde, avukatların kendi aralarında eşitliği ilkesini
hatırlar ve aynı davada yer alan avukatlara eşit davranılmasını sağlamak
amacıyla devletlerden gerekli tedbirleri almalarını ister. Bu hüküm aynı
müvekkili birden fazla avukatın savunduğu durumla ilgili ulusal kanunları ihlal
etmez. Esas olarak, bu hüküm farklı tarafların avukatlarının eşitliği anlamına
gelir.
Prensip II
Hukuk Eğitimi, Staj ve Hukuk
Mesleğine Giriş
31. Tavsiye,
avukatlar için yeterli hukuk eğitiminin sağlanması ve onların hukuk mesleğine
girişlerinin düzenlenmesi için devletler tarafından uygulanması gereken önemli
kurallar içerir.Av
u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 56
32. Metin; cinsiyet,
cinsel tercih, ırk, renk, din, politik veya diğer görüş, etnik veya sosyal köken,
ulusal bir azınlığa mensup olma, mülkiyet, doğum ve fiziksel yetersizlik
nedenleriyle hiç kimsenin hukuk eğitiminin, hukuk mesleğine girişinin ve hukuk
mesleğini icraya devam etmesinin reddedilemeyeceğini belirtir. Bu hüküm AİHS
14. maddesinden esinlenmiştir.
33. Hukuk eğitimi,
teknik yeterliğe ek olarak, hukuk mesleğinin yapısında var olan ahlaki
standartların bilincini ve AİHS’de –diğer hususların yanında– bulunan insan
haklarını ve temel özgürlükleri geliştirmek amacıyla düzenlenmelidir (Prensip II.
(2)).
34. Bunun yanı sıra,
Tavsiye, hukuk eğitiminin, devam eden eğitimin ve uygulama ile ilgili deneyimin
hukuk hizmetlerini vermek için gerekli teknik yeterliğin seviyesini yakalamak,
devam ettirmek ve yükseltmek için hayati etmenler olduklarını kabul eder.
Gerçekten metin bu amaçlara ulaşmak için, uygun hallerde, devletlerden gerekli
tedbirlerin alınmasını ister (Prensip II. (3)).
35. Bununla birlikte
devamlı eğitim programlarından oluşan hukuk eğitimi avukatları,
müvekkillerinin ve bir bütün olarak hukuk sisteminin menfaatlerine saygı
duymak, bunları korumak ve geliştirmek için eğitmesinin yanında, hukuki
beceriyi artırmayı, etik standartları ve kamunun ilgisini de yükseltmeyi
amaçlamalıdır. (Prensip II. (3)).S O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U
AT – ÖR N E K L E R 57
Prensip III
Avukatların Görevleri ve Rolleri
36. Her şahsa ya da
şahıs grubuna hak ve menfaatlerini savunmak veya ileri sürmek için bir avukatın
yardımına başvurma hakkı tanınmıştır ve bunu dürüstlük ve özgürlükten
ayrılmadan mümkün olan en iyi şekilde yapmak avukatın ödevidir. Sonuç olarak,
avukatlar arasında müvekkilleri veya bunların davaları sebebiyle makamlar
tarafından kesinlikle fark gözetilemez.
37. Bu sebeple
Tavsiye, avukatların müvekkillerinin kanundan doğan hak ve menfaatlerini
savunurken özgür, dikkatli ve adil olmasını temin etmek amacıyla barolarca veya
kendi diğer meslek birliklerince düzenlenen mesleki standartların davranış
kurallarının önemini belirtmektedir.
38. Tüm avukatların
müvekkillerinin işleriyle ilgili sır saklama ödevi vardır (Prensip III. (2)).
Bu ödev AİHS tarafından garanti altına alınan savunma haklarından biridir. Bu
kurala karşın, genellikle hile ve suç teşkil eden fiillerle bağlantılı istisnalar
bulunmaktadır. Tavsiye metninin III. (e) Prensibi’nde; müvekkilin rızası
dışında sık saklama yükümlülüğünün herhangi bir şekilde ihlal edilmesinin
avukatlar hakkında disiplin müeyyidesine sebep olabileceği belirtilmiştir.
39. Bu hususta, her
devlette dava sırasında avukatlarını gizli addedilen vesikaları ibrazının talep
edildiği değişik usuller bulunmaktadır. “Ortak Hukuk”un (örf ve adet kaidelerinden
ibaret olan hukuk sistemi) uygulandığı bazı ülkelerde gizli vesikaların
ibrazına müvekkiller karar verirken, Av u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 58
başlıca Kıta Avrupası hukuk sistemini
uygulayan ülkelerde adli işlemler sırasında talep edilen bu vesikaların ibraz
edilip edilmeyeceği kararını vermek avukatlara düşmektedir.
40. Bununla
birlikte, “Tavsiye, avukatların müvekkillerine karşı ödevleri hususunu göz
önünde bulundurmaktadır.” (Prensip III. (3, alt bentler a, b, c, d ve e)).
Müvekkillerine olan ödevlerini yerine getirirken avukatlar her zaman hukuk
çerçevesinde, müvekkillerinin arzularına göre ve yerleşmiş mesleki ve etik
standartlar dikkatlice ve korkusuzca hareket etmelidirler.
41. Avukatlar,
müvekkillerine dava masraflarını da içeren davanın muhtemel sonuçları ve
gidişatı hakkında bilgi vermek yanında, müvekkillerinin hak ve borçlarını
öncelikle bildirmek zorundadırlar (Prensip III. (3. a)).
Özellikle belirtilmelidir ki,
dava masraflarının bir kısmı avukatın ücretinden karşılanabilir. Bu sebeple avukatlar
müvekkillerine dava boyunca ortaya çıkan masrafları bildirmelidir.
42. Ayrıca
Tavsiye’ye göre avukatların görevlerinin bir parçası olarak anlaşmazlıkları
sulh yoluyla çözmeye gayret etmeleri (Prensip III. (3. b)) ve menfaat
çatışmalarından kaçınmaları gerekmektedir (Prensip III. (3. d)).
43. Bundan başka,
Prensip III. (3. e) avukatlardan -makul bir şekilde- becerebileceklerinden
fazla iş almamalarını ister. Özellikle istenen faal seviyeyi muhafaza
edemeyeceklerse. Esas olarak avukatların makul bir şekilde yapabilecekleri
işlerinin tespiti kendi takdirlerine bırakılmıştır ve davanın S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 59
özel durumlarına bağlıdır. (Örneğin;
dava çeşitleri, mahkemelerin büyüklüğü, hukuk firmalarındaki avukatların
sayısı ve deneyimi). Ayrıca müvekkiller başka bir avukata başvurmaya karar
vermek konusunda özgürdürler.
44. Bununla
birlikte, avukatlar mahkeme heyetine karşı saygılı olmalı ve yargı sisteminin
doğru ve adil şekilde işlemesi için üzerlerine düşeni yapmalıdırlar (Prensip
III. (4)). Fakat bu, belirli davalarda karar verecek olan yargıçların yetkisine
veya yargıcın duruşma sırasındaki hareket tarzına ilişkin hususların
avukatlarca ileri sürülmesine engel olmamalıdır.
45. Ayrıca Prensip
III. (4)’le ilgili olarak belirtilmelidir ki, duruşmanın uygun bir şekilde
icrasını temin amacıyla, hakimler milli hukukça düzenlenen avukatların meslek
birliklerinden ihracı, para cezası verilmesi... gibi herhangi bir disiplin
yaptırımından yararlanabilir.
46. Bazı üye
devletlerde sık sık rastlanan avukatların grev yapmasının, onların hizmetine
ihtiyaç duyan kişilerin zarar görmelerine sebep olduğu özellikle
vurgulanmalıdır. Bu nedenle Tavsiye (Prensip III. (4)), grevin avukatların
kanuni bir hakkı olduğunu kabul etmekle birlikte, zamanla sınırlı olarak
yapılması ve müvekkillerinin veya avukata başvuranların menfaatlerini
zedelememesi gerektiğini öngörür.
Prensip IV
Tüm Şahısların Avukatlara
Ulaşabilmesi
47. Avukatın
mesleğiyle ilgili haklarını kullanma özgürlüğü ile bağlantılı olarak,
avukatların hizmetlerini toplumun Av u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 60
her kesimine ulaşılabilir hale
getirmeleri ve bireylerin medeni ve siyasi haklarını da koruyarak adaletin
sağlanmasına yardımcı olmaları gerekir. (Prensip IV)
48. Fakir ve normal
yaşam koşullarından mahrum kalmış kişiler için hukuk hizmetleri hükmü bu
insanların mutlak suretle mahkemede temsil edilmesi yükümlülüğünü içermez
fakat, hakları konusunda onları eğitmek ve onlara akıl vermek zorunluluğu ile
onları savunma ve koruma yolları anlamına gelir. (Prensip IV. (1) ve IV. (2))
Bu amaca ulaşma yollarından bir tanesi, fakir toplumlarda çalışan, bu
toplumlara mensup kişilerin sayesinde kendi haklarını koruyabildikleri ve
geliştirebildikleri ve gerekli olduğunda, avukatların yardımını
isteyebildikleri ilgili kanunları ve usulleri haber veren örgütlere katılmak
olabilir.
49. Tavsiye, bunun
yanı sıra, hukuk hizmetleri programlarını mevcut bulundurmanın hükümetlerin
sorumluluğu olduğunu vurgular. Hükümetlerin katkılarına ek olarak, bu tip
programları geliştirmek ve temin etmek için barolar ve avukatların diğer meslek
birlikleri gayret etmelidir. (Prensip IV. (3))
50. Avukatların
ücretleri ve hizmetlerinin karşılığı hakkında, Tavsiye, onları düzenleyen
mevzuatın hukuk hizmetlerinin halka makul şartlarda sunulmasını temin etmesi
gerektiğini ve avukatların özgür olabilmeleri için makul bir yaşam standardını
elde edebilecek kadar kazanmalarının şart olduğunu belirtir. (Prensip IV. (4))
51. Bunun dışında,
ekonomik yönden zayıf kişiler için hukuk hizmetleri ile meşgul, masrafları
tamamen veya kısmen S
O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 61
kamu fonları tarafından karşılanan
avukatlar mesleki açıdan hala özgür olabilmelidirler. (Prensip IV. (5))
52. Son olarak,
Prensip IV’ün hükümleri sadece cezai bir suçla itham edilmiş kişileri savunan
avukatlara değil, bu Tavsiye’nin amacı çerçevesindeki bütün avukatlara
uygulanır.
Prensip V
Birlikler
53. Tavsiye,
avukatların; haklarını ileri sürebilen, devam eden eğitimlerini ve stajlarını
geliştirebilen ve mesleki dürüstlüklerini koruyabilen, yasal, bağımsız ve
özerk bir birliği her yargı bölgesinde kurma ihtiyaçlarına değinir (Prensip V.
(1)). Ayrıca, bu birliklerin yürütme organlarının, dış müdahale olmadan
görevlerini yerine getirmeleri amacıyla, kendi üyelerini seçmesi yerinde olur.
54. Meslek
kurallarını düzenleyen yasama işlevine sorunlu katılımı sağlamayan ülkelerde,
dilerlerse ve bu birliklerin üyelerinden istenen mesleki standartları
taşıyorlarsa, son söylenenin avukatların özgürlüklerini ve haklarını
destekleyebilmesi ve koruyabilmesi amacıyla avukatlara bu birliklerin üyesi
olma imkanı verilmelidir. Esas olarak avukatlar görevlerini tam olarak ancak
“Hukuk Devleti” ilkesi üzerine kurulmuş devletlerde, Barolar özellikle
devletten ve ekonomik baskı gruplarından bağımsızsa yerine getirebilirler.
(Prensip V. (2)) Ancak barolar ve avukatların diğer meslek birlikleri, herkesin
etkin ve eşit bir şekilde hukuk hizmetlerine ulaşmasını ve avukatların,
kanunlara ve yerleşik mesleki standartlara uygun Av u k a t H a k l a r ı M e r k e
z i 62
olarak ve haksız hiç bir müdahale
olmadan müvekkillerine akıl vermelerini ve onlara yardım etmelerini sağlamak
amacıyla hükümetlerle işbirliği yapmaya çalışmalıdırlar.
55. Tavsiye,
(Prensip V. (3)) bunun yanı sıra, baroların, her türlü uygunsuz
sınırlandırmalara ve ihlallere karşı avukatların özgürlüklerini savunmaktaki
belirgin rolünü takdir eder.
56. Bundan başka,
Tavsiye (Prensip V. (4), bent (a-g) arası), hukuk mesleğinin özgürlüğüne
katkıda bulunması ve onların toplum içindeki görevlerini tamamlaması gereken
Baroların ayrıntılı olmayan bir görev listesini içerir.
57. Avukatların
özgürlüklerinin müvekkilleri ve toplum için önemini göz önünde bulundurarak,
Baroların avukatların özgürlüğünü koruma ve geliştirme görevini yerine
getirmeleri amacıyla, Tavsiye (Prensip V. (5), bentler (a-e) arası) avukatların
hak ve özgürlüklerinin sınırlandırılması ihtimaline karşı onların haklarını
savunmak amacıyla her türlü gerekli davayı alma zorunluluğunu vurgular.
58. Prensip V. (5)
bent (d), özellikle avukatların zilyetliklerinde bulundurdukları malzemelere
-ve sadece belgelere değil- el koymaya işaret eder, çünkü birçok durumda avukatlar
bilgiyi disket veya cd-rom gibi elektronik biçimde saklarlar.
59. Bentler (a-g)
arasında belirtilen durumlardan biri meydana gelirse, barolar yetkili
mercilerde temsil edebilme yetkisine sahip olmalıdır.S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 63
Prensip VI
Disiplin ile İlgili İşlemler
60. Tavsiye,
baroların ve avukatların diğer meslek birliklerinin avukatlar için özgürce
mesleki davranış kuralları oluşturma ve uygulama ihtiyaçlarına değinir.
Avukatlar tarafından mesleki davranış kurallarında oluşturulan mesleki standartlara
riayetsizlik durumunda, baroların onlara karşı disiplin ile ilgili işlemlere
karar verme ve uygulama konusunda özel yetkileri vardır (Prensip VI. (1)).
Ancak mahkemeler, savcı veya herhangi bir diğer kamu mercii yetkili baroya, son
söylenen için disiplin ile ilgili işlemler başlatılması amacıyla, bir dava
rapor edebilirler (Prensip VI. (2)).
Savcı makamının görevi, bu
işlemleri başlatma ve işlemlerde yer alma konusunda sınırlandırılmalıdır.
61. Disiplin ile
ilgili işlemler adil usul gereklerine ve özellikle avukatların muhalif karar
aleyhine temyize başvurabilme imkanını içeren AİHS 6. madde hükümlerine tam
olarak riayet etmesi gerekmektedir.
62. Özellikle, bu
Tavsiye’nin amacı dahilinde, avukatların hakları, diğerlerin yanında, şu
hususları içerir:
• Kanunla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız
bir mahkeme tarafından, makul bir süre içinde, adil ve halka açık duruşma
hakkı. Bu, avukatların davanın kamera tarafından görüntülenmesini talep
etmelerine mani olmaz;
• Kendilerine karşı ileri sürülen
iddiadan ve delil durumundan zamanında haberdar edilme hakkı;Av u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i 64
• Savunmalarını hazırlamak için yeterli
zaman verilmesi hakkı;
• Duruşma boyunca duruşmada bulunma
hakkı.
63. Son olarak
Tavsiye (Prensip VI. (5)) disiplin suçları için yaptırım belirlerken
orantılılık ilkesine uyma gereğini vurgular. Bundan dolayı işlenen suçun
ağırlığı ile avukata karşı belirlenen yaptırımların olumsuz sonuçları arasında
bir denge kurulmalıdır.S
O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 65
21. YÜZYILDA AVUKATLIK MESLEK
KURALLARINA DAİR TURIN İLKELERİ
27 Ekim 2002 tarihinde Sydney’de
toplanan Uluslararası Avukatlar Birliği (UIA) Genel Kurulu’nca kabul edilmiştir.
Gerekçeler
§ Büyük bir çeşitlilik gösteren siyasi,
sosyal ve kültürel bağlamlarda avukatın rolü hakkında farklı görüşler
mevcuttur.
§ Ekonomik gelişme ile iletişim ve
bilgisayar teknolojisindeki ilerlemeler, ilgili alanlarda hizmet verenlerin
birlikte çalışma ve işbirliği yapmalarında yeni yöntemler kullanmalarını
zorunlu kılmışsa da, bu kişiler gerek kendi ülkelerinde gerekse uluslararası
düzeyde müvekkillerine danışmanlık yapar ve onları savunurken yine temel
ilkeleri gözetmek zorundadırlar.
§ Coğrafi ve ekonomik bağlamlar ne
olursa olsun, avukatlar medeni, siyasi, ekonomik, sosyal veya kültürel
nitelikteki insan haklarının savunulmasında temel bir rol oynamaya devam
etmektedirler.
§ Bu rol sadece mahkemelerde değil,
danışman sıfatıyla aşağıdaki durumlarda da üstlenilmektedir:
• Modern hukuk sistemlerinin
karmaşıklığına rağmen, hukuk kurallarının daha yaygın şekilde bilinmesinin ve Av u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i 66
böylece bu kurallara saygı
gösterilmesinin ve uyulmasının sağlanması,
• Anlaşmazlığa düşmüş tarafları
mesnetsiz davalar açmaktan vazgeçirmek ve anlaşmazlıklarını önce arabuluculuk
ve uzlaştırma yoluyla çözmeye yönlendirmek suretiyle mahkemelere yapılacak
başvuruları azaltmak,
• Kendi kendine kural koyma, kuralları
kaldırma ve küreselleşme gibi akımların giderek güçlendiği bir ortamda hukuki
ilişkilerde istikrarı korumak.
§ Yürütme, yasama ve yargı organlarından
gelen baskılar karşısında dahi avukatların rolünün ve bu rolün daima önemli
olduğunun kabul edilmesini sağlamak gerekmektedir.
§ Bu hedefe ulaşılabilmesi için,
avukatlık mesleğinin temelinde yatan ve kültürler ve gelişmişlik seviyeleri arasındaki
farklara rağmen, mesleğin temel niteliklerinin netleştirilmesini ve bunları
koruyup idame ettirecek kuralların geliştirilmesini sağlayacak ilkelerin bütün
devletlerce kabul edilmesi elzemdir.
§ Avukatlık mesleğinin temel ilkeleri
Uluslararası Avukatlar Birliği’nin Tüzük ve Kurallarında ve Birleşmiş
Milletler Genel Kurulu’nca 1990 yılında kabul edilen Avukatların Rolüne Dair
Temel İlkeler’de belirtilmiş olup, bu dokümanlara göre:
• Avukat, dernek kurma ve katılma
özgürlüğü, din özgürlüğü ve fikir ve ifade özgürlüklerini kapsamak ve fakat
bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla, bireylerin müessir bir vekalet hizmeti ile
önyargı ve ayırımcılık taşımayan bir savunma S O R U L A R – C E VA P L A R M E
V Z U AT – ÖR N E K L E R 67
hizmetinden yararlanma hakkını tam bir
bağımsızlık ve özgürlük çerçevesinde mutlak bir güvence altına almak suretiyle
bireyleri mahkemelerde savunmada esas rol oynar;
• Kanun hakimiyetinin yaygınlaşmasını
sağlamak ve gelişimine katılmak Avukatın hem hakkı hem de görevidir;
• Avukat mesleğini, özellikle
avukat-müvekkil ilişkisinin ayrıcalığı söz konusu olduğunda, meslek ahlakı
kurallarına ve mesleki sorumluluk kavramına uygun şekilde, hizmet ve hümanizm
ruhuyla icra etmelidir;
• Avukatlık meslek kuruluşlarının temel
görevi avukatlık mesleğinin icra edilmesine ilişkin bütün standartlara ve normlara
uyulmasını sağlamak, mensuplarını yersiz müdahale veya kısıtlamalara karşı
savunmak, avukatlık hizmetlerinden herkesin serbestçe yararlanmasını sağlamak
ve adaletin tecellisine hizmet eden diğer kurumlarla işbirliği yapmaktır.
§ Avukatın üstlendiği rolün ve sahip
olduğu hakların doğal bir sonucu da, bu rol ve hakların gerektirdiği görevleri
yerine getirme yükümlülüğüdür; zira söz konusu hak ve görevler gerek kamu
menfaatinin gerekse bireylerin menfaatlerinin korunmasının temel
şartlarındandır.
§ Meslek kurallarına dair bu ilkeler,
avukatlık mesleği için geçerli yasalara ve meslek ahlakı kurallarına tabidir.
Uluslararası Avukatlar Birliği (Union
Internationale Des Avocats) yukarıdaki gerekçelerden hareketle avukatlık meslek
kurallarına dair aşağıdaki ilkeleri kabul etmiştir:Av u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i 68
Avukatın Rolü
Avukatın rolü bütün kişilerin yasalar
huzurunda korunmasını sağlamaktır.
Mesleklerini, bir yandan kendilerine
emanet edilen menfaatleri korurken, bir yandan da yasaların bilinmesini, anlaşılmasını
ve uygulanmasını gözetecek şekilde icra etmek avukatların hakkı ve görevidir.
Avukatın Rolünün Kabul Görmesi
Avukatların rolünün hem toplum hem de
yasama, yürütme ve yargı organları tarafından kabul görmesi avukatlar için bir
haktır; zira adaletin tecelli ettirilmesinde ve toplumun hayatının
düzenlenmesinde bir araç olarak avukatın rolü elzemdir.
Bir yandan en üst ahlak standartlarına
ve kültürel normlara göre hareket ederken, bir yandan da verdikleri hizmetlerde
kalite ve hakkaniyeti korumak suretiyle bu kabulün idame ettirilmesini sağlamak
için ellerinden gelen her şeyi yapmak avukatların görevidir.
Dolayısıyla, tüm yetkili makamlar ve
devlet kuruluşları, avukatların kendilerine emanet edilen menfaatleri savunabilmeleri
için, müvekkillerine ve ihtiyaç duyacakları belgelere ulaşmalarına her durumda
olanak tanımalıdırlar.S
O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 69
Bağımsızlık
Avukatlar mesleklerini, türü ne olursa
olsun hiçbir baskı veya ayırımcılığa maruz bırakılmadan serbestçe ve bağımsızca
icra etme hakkına sahiptirler.
Müvekkillerinin menfaatleriyle çelişen
başka menfaatlerin varlığı nedeniyle, yapacakları icraatın tarafsızlığına gölge
düşürecek durumlara girmekten kaçınmak suretiyle bağımsızlıklarını korumak
avukatların görevidir.
Dokunulmazlık ve Adil Yargılanma
Hakkı
Avukatlar mesleklerini müdahale veya
kısıtlamaya maruz bırakılmadan tam bir mesleki dokunulmazlık içinde icra etme
hakkına sahiptirler. Avukatın bürosunda yasaya aykırı olarak arama yapılamaz.
Müvekkillerinin haklarının korunmasını
ve müvekkillerinin herhangi bir mahkeme veya bir başka yetkili makam
tarafından adilane şekilde yargılanmalarını sağlamak için ellerinden gelen her
şeyi yapmak avukatların görevidir.
Yargıçlarla İlişkiler
Mahkemede hazır bulunmaları adilane bir
yargılamanın güvencesi olan avukatların yargılama sürecindeki rollerinin
öneminin Yargıçlar nezdinde kabul görmesi avukatlar için bir haktır.Av u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i 70
Yargıçlarla ilişkilerinde onurlu ve
vakur davranmak ve yargı makamının bağımsızlığı için mücadele etmek avukatların
görevidir.
Müvekkil Seçme Özgürlüğü
Avukatlar herhangi bir müvekkilin
vekaletini üstlenip üstlenmemeye kendi vicdanlarına göre serbestçe karar verme
hakkına sahip olup, bir avukatın bir müvekkilin vekaletini üstlenmesi o
avukatın fikren ve vicdanen o müvekkilin tarafını tuttuğu şeklinde
yorumlanamaz.
Vekaletini mesleki ehliyetle, bağımsız
bir şekilde ve ihmalkarlık etmeden yürütemeyeceklerini düşündükleri bir müvekkilin
vekaletini üstlenmemek avukatların görevidir.
Avukat-Müvekkil İlişkisinin
Ayrıcalığı
Yukarıda ifade edilenler bağlamında,
yasalar veya herhangi bir yetkili makam huzurunda avukat-müvekkil ilişkisinin
ayrıcalığının herkesçe tanınması ve bu ayrıcalığa saygı gösterilmesi
avukatların hakkıdır. Bu ayrıcalık hukuk devletinde avukat ile müvekkil
arasındaki ilişkinin temelini oluşturmak ve yurttaşların yasal haklarının
korunmasını sağlamak amacıyla düşünülmüş kavramsal bir ilkedir.
Müvekkillerini temsil etmeleri
vesilesiyle öğrendikleri her türlü gerçeği ve bilgiyi gizli tutmak avukatların
görevidir.S
O R U L A R – C E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 71
Bilgi Açıklama Yükümlülüğünün
Olmaması
Avukatlar mesleklerini icra ederken elde
ettikleri bilgileri açıklamaya zorlanmamalıdır.
İnsan hayatı için tehlike arz edebilecek
bir faaliyetten haberdar olan bir avukat, söz konusu hayatın korunması için
avukat-müvekkil ilişkisinin ayrıcalığının izin verdiği ölçüde elinden gelen her
türlü önlemi almalıdır.
Suçla ilgili veya yasa dışı bir
faaliyetten haberdar olan bir Avukat, o faaliyete katılmayı haliyle
reddetmelidir. Avukat o faaliyete katılmayı reddetse dahi, durumu yetkililere
haber vermekle yükümlü olmamalı; ancak, zihninde söz konusu faaliyetin ardında
yasa dışı eylemlerin gizlendiğine ve müvekkilinin söz konusu faaliyetten imtina
etmeye niyetli olmadığına dair ciddi şüpheler uyandığında derhal o meseleden
çekilmelidir.
Baroların Rolü ve Barolar
Tarafından Temsil
Bir baroya veya avukatlar birliğine
kaydolmak ve avukatları temsil eden ve kendisinin de mensubu olduğu bu
kuruluşun koyduğu kuralların mesleği düzenlemesini ve bu kurallara riayet
edilmesini sağlamak, bulunulan ülkeye göre, bir avukatın görevi veya hakkıdır.
Baronun, Birleşmiş Milletler tarafından
kabul edilen Avukatların Rolüne Dair Temel İlkeler’e uyması kaydıyla, baronun
bu tür kurallar koyma hakkını kabul etmek ve davranışlarını kendi barolarının
ve yetki alanında faaliyet gösterdikleri diğer baroların koyduğu kurallara
uydurmak Av
u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 72
suretiyle söz konusu kurallara riayeti
sağlamak avukatların görevidir.
Avukatlık mesleğini temsil edenler, yasa
hazırlama, içtihat ve hukuk bilimine katkı sağlayabilmelidir.
Kural Koyma ve Avukatlık
Mesleğinin İcrası
Avukatlar mesleklerini kendi ülkelerinin
ve topraklarında hizmet verdikleri ülkenin yasaları uyarınca, en uygun gördükleri
şekilde, tek başlarına veya ortaklık kurarak icra etme hakkına sahiptirler.
Bir kuruluş bünyesinde meslek icra
etmekte olsalar dahi, üstlendikleri vekaletin kişisel ve sırf o vekalete özgü
niteliklerini korumak, avukatların görevidir.
İnternet ve Diğer İletişim
Teknolojileri
Bir Avukatın web sitesi, bürosunun bir
parçasını teşkil eder.
Firmanın web sitesinin içeriği,
avukatlık mesleğini düzenleyen temel prensipler gözetilmek kaydıyla serbestçe
oluşturulabilir.
Avukatlar müvekkillerine daha iyi hizmet
sunmak için makul ücretler karşılığında kullanılabilen iletişim teknolojilerinden
yararlanmalıdırlar. Avukatlar bunu yaparken müvekkilleri ile yapacakları
haberleşmenin gizliliğini korumaya özen göstermelidirler.S O R U L A R – C
E VA P L A R M E V Z U AT – ÖR N E K L E R 73
Ücretler
Verdiği hizmetler karşılığında hakça bir
ücret almak avukatın hakkıdır.
Avukatın ücreti sabit bir ücret
olabileceği gibi, sağlanan hizmetlere göre de belirlenebilir. Müvekkil kabul
ettiği takdirde, vekalet sonunda elde edilen netice de ücretin belirlenmesinde
dikkate alınabilir.
Meslek kurallarına uygun şekilde,
ekonomik veya mali düşüncelerin ön plana geçmesine izin vermeden, hizmet
duygusuyla mesleğini icra etmek avukatların görevidir.
Ücretsiz Vekalet
Yoksul insanlara mümkün olan en iyi
savunmayı sağlamak için çaba göstermek avukatların görevidir.
Bu hizmetin verilmesi için gereken
fiziki ve mali kaynakların sağlanmasını yetkili makamlardan istemek avukatların
görevidir. Kaliteli bir savunmanın yapılamamasına neden olan her şey, bireyin
temel haklarının ihlali olarak görülmelidir.
İşbirliği
Avukatların rolünün kabul görmesini
sağlamak, meslek ilkelerini ve meslek ahlak kurallarına riayeti güçlendirmek
üzere ülke sınırlarını dikkate almaksızın diğer meslektaşlarıyla işbirliği
yapmak avukatların hakkı ve bu amaçla diğer meslektaşlarıyla dayanışma içinde
bulunmak ise görevleridir.Av
u k a t H a k l a r ı M e r k e z i 74
Avukatlar, Savunma Hakkının Teminat
Altına Alınmasına Dair Uluslararası Sözleşme ve Uluslararası Avukatlar
Birliği’nin kabul ettiği Savunma Kuralları’nda yer alan ilkeleri gözetmek
suretiyle kendi ülkeleri dışındaki müvekkilleri de savunabilirler.
Avukatlık mesleği ile ilgili olarak
herhangi bir devlette yürürlükte olan kurallar mesleğin icrası için daha iyi
şartlar ve meslek için daha fazla saygınlık sağlıyorsa, söz konusu kurallar bu
dokümanda yer alan Meslek Kurallarına Dair İlkeler’e ilave edilebilir.
27 Ekim 2002 tarihinde Sydney’de
toplanan Uluslararası Avukatlar Birliği Genel Kurulu’nca kabul edilmiştir.
75
UYGULAMALARDAN ÖRNEKLERAv u k a t H a k
l a r ı M e r k e z i 76
BAŞVURU TARİHİ:
09.06.2010
|
İLGİLİ KİŞİ-BİRİM: Ankara
(…) Asliye Ceza Mahkemesi Yazı İşleri Müdürü ve Mübaşiri
|
KONU:
Ankara (…) Asliye Ceza
Mahkemesi yazı işleri müdürü ve mübaşiri tarafından kalemde telefonunu açtığı
için uygunsuz üslupla uyarılan şikayetçi avukat, kalem müdürünü üslup
konusunda uyarınca olaylar büyümüş, avukat, sözlü hakarete uğramış ve tehdit
edilmiştir.
|
YAPILAN İŞLEM:
Sorumlu personel hakkında
şikayette bulunulmuştur.Başlayan adli süreç Ankara Barosu Başkanlığı’nca
takip edilmektedir.
|
Yorumlar
Yorum Gönder