BiLANÇO

Bilanço bir işletmenin belli bir tarihteki (düzenlenme tarihi) sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren bir tablodur. Bir işletme işletme içi ve işletme dışı olmak üzere iki kay­naktan finansman sağlayabilir. Sağlanan bu kaynaklar fiziki değer­lere (mevcutlara) veya işletmenin talep ettiği haklar olarak alacaklara bağlanmış olur. Bilançonun sol tarafını oluşturan Aktifler, Dönen Var­lıklar ve Duran Varlıklar; bilançonun sağ tarafını oluşturan Pasifler ise Kısa Vadeli Borçlar, Uzun Vadeli Borçlar ve Özkaynaklar gruplarına ayrılmıştır. Bilançonun aktifinde yer alan varlıklar paraya dönüşme hızlarına göre en çok likitten en az likite doğru sıralanmıştır. Bilanço­nun pasifinde yer alan kaynaklar ise vadelerine göre en kısa vade­den en uzun vadeye doğru sıralanmıştır. Bilanço hesapları arasında mahsup yapılamaz. Tabloda "Diğer" başlığı altında yer alan bir kale­min tutarının ait olduğu grubun toplam tutarının % 20 sini aşması durumunda bu kalem ayrı bir başlık altında gösterilir.

İşletmeler bilançolarını tek düzen form tiplerine göre düzenlemek zorundadırlar. Böylece karşılaştirmalarda kolaylık sağlarlar ve anlam birliği oluştururlar.

Bilanço kapsamındaki kalemler hesap çerçevesinde sıralama ve açıktamalar paralelinde yer alır. İşletmeler bilançolarını ayrıntılı ve özet bilanço tipleri şeklinde düzenleyebilirler. Özet ve Ayrıntılı Bilanço tipleri Kitabın ek kısmında EK:3 olarak verilmiştir.

Tek düzen bilanço şeklini hesap grupları olarak gösterecek olur­sak;

               BİLANÇO

AKTİF                                                                                                                                  PASİF

DÖNEN VARLIKLAR                                             KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

   HAZIR   DEĞERLER                                                MALİ BORÇLAR

   MENKUL KIYMETLER                                              TİCARİ BORÇIAR

   TİCARİ ALACAKLAR                                              DİĞER BORÇLAR

   DİĞER ALACAKLAR                                              ALINAN AVANSLAR

   STOKLAR                                                               ÖD. VERGİ VE DİĞ. YÜKÜMLÜLÜKLER   

   GELECEK AYLARA AİT GİDERLER                        BORÇ VE GİDER. KARŞILIKLARI

       VE GELİR TAHAKKUKLARI                                GELECEK AYLARA AİT GEL. VE GİD. TAH.  

    DİĞER DÖNEN VARLIKLAR                                   DİĞER KISA VAD. YAB. KAYNAKLAR

DURAN VARLIKLAR                                            UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

   TICARİ ALACAKLAR                                              MALİ BORÇLAR

   DİĞER ALACAKLAR                                              TİCARİ BORÇLAR   

   MALİ DURAN VARUKLAR                                      DİĞER BORÇLAR

   MADDİ DURAN VARLIKLAR                                   ALINAN AVANSLAR

   MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR                BORÇ VE GİDER KARŞIUKLARI

   ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR                   GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE   

   GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE                       GİDER TAHAKKUKLARI

       GELİR TAHAKKUKLARI                                      DİĞER UZUN VAD. YAB. KAYNAKLAR 

   DİĞER DURAN VARLIKLAR                                              

               ÖZ KAYNAKLAR

                   ÖDENMİŞ SERMAYE

                   SERMAYE YEDEKLERİ

                   KÂR YEDEKLERİ

                   GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI

                   GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-)

                   DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)

BİLANÇO DİPNOTLARI:

şeklindedir.

Düzenlendikleri tarihte ait oldukları işletmenin kesitini veren, di­ğer bir ifade ile, düzenlediği tarihte işletmenin kasasındaki para mik­tarını, banka hesabındaki mevduat tutarını, kimlerden ne kadar ala­caklı olduğunu, kimlere ne kadar borcu olduğunu, sahip olduğu maddi değerlerin kıymetini, işletmenin sermayesini işletmenin faaliye­ti neticesi sağlanan kâr veya zarar tutarını gösteren bilançoya basit bir örnek verelim:

                              ENA İşletmesinin 31.12.20X1         

Aktif                               tarihli BiLANÇO’su                              Pasif

Kasa                                      150.000  Satıcılar                                   450.000

Bankalar                                 525.000  Ödenecek Vergi ve Fonlar         95.000 Alıcılar                                      340.000            Dönem karı vergi ve     

Ticari Mallar                            870.000       yasal yük. karşılığı              280.000

Tesis, Makine ve Cihazlar       500.000   Sermaye                                1.000.000 Birikmiş Amortismanlar (-)     - 200.000            Dönem net karı                         360.000

                                              2.185.000                                                2.185.000

Görüldüğü gibi, ENA İşletmesinin 31.12.20X1 tarihlnde kasasın­da 150.000 TL. banka hesaplarında toplam 525.000 TL., üçüncü şahıslardan veya işletmelerden 340.000 TL.lık alacağı, 870.000 TL. değerinde ticari mal mevcutları, 500.000 TI. değerinde makineleri, üçüncü şahıslara veya işletmelere 450.000 TL. lık borcu, Vergi daire­sine 95.000 TL. lık borcu, ve 640.000 TL.lık dönem karından hesap­lanan 280.000 TL.Iık vergi ve yasal yükümlülük borcu vardır. İşletme­nin bilançosundan sahip olduğu makineler için şimdiye kadar 200.000 TL. lık aşınma ve yıpranma payı ayrılmış olduğu, işletme sa­hip veya sahiplerinin 1.000.000 TL. sermaye koymuş oldukları ve işletmenin 20X1 yılındaki faaliyetinden dolayı 360.000 TL. lık net kar sağlanmış olduğu anlaşılmaktadır.

Bilanço bir işletmenin mali ve ekonomik bünyesini ortaya koy­maktadır. İşletmenin hangi kaynaklardan fon sağladığını gösteren mali bünye bilançonun sağ tarafında pasif başlığı altında yer al­mıştır. Sağlanan fonların yatırıldığı değerler de ekonomik bünye ola­rak açıklanır. Ekonomik bünye bilançonun sol tarafında aktif başlığı altında belirtilmiştir. Bir işletme işletme içi ve işletme dışı ol­mak üzere iki kaynaktan fon sağlar. İşletme dışı kaynaklara; yabancı kaynaklar, borçlar denilmektedir. İşletme içi kaynaklar için öz ser­maye veya öz kaynaklar ifadeleri kullanılmaktadır. İşletmenin öz ser­mayesini işletme sahip veya sahiplerinin koymuş olduğu esas ser­maye, işletmenin faaliyeti neticesi sağlanan kârlardan dağıtılmayarak işletme bünyesinde korunan kısımlar ve en son dönemin kârı oluştu­rur. İşletmenin faaliyet zararları ise öz sermayeden düşülmektedir.

İşletme kendi dışından ve kendi kaynaklarından sağladığı fonları bazı değerlere yatırmaktadır. Henüz kullanamadığı veya kullanacağı fonlar kasasında veya banka hesaplarında yer almaktadır. Sağladığı bazı fonları da henüz tahsil edemediğinden bir hak şeklinde ortaya çıkan alacaklar olarak bağlanmış olmaktadır. Bu durumda, fon kulla­nım yerlerini gösteren aktif değerler fiziki yapıya sahip mevcut değerler ve hak şeklinde ortaya çıkan alacaklar olarak gruplandırıl­mıştır. Bir işletme sağladığı fonları, mutlaka bazı değerlere yatırmış veya bir alacak olarak bağlı hale getirmiştir. Henüz kullanmadığı fon­lar da kasasında veya banka hesaplarında bulunacaktır. Bu sebeple, bilançonun aktif ve pasif tarafı (ekonomik ve mali bünyesi) birbirine eşittir. Bu eşitlik hiç bir zaman için bozulmaz.